Güentanamodiki Uyghurlar mesilisi amérika awam palatasida

Guentanamo türmisining sirqi körünüshliridin biri.

 Yighinda, Uyghur mehbusliridin bextiyarning adwokati Elizabeth P. Gilson Xanim söz qildi.

"Uyghurlarning iradisi edebiyat we sen'et arqiliq otturigha qoyulsimu bölgünchilik dep eyibliniwatidu"

Gilson xanim sözide bextiyar qatarliq Uyghur mehbuslarning Uyghur élidiki ehwali, chet'elge chiqish sewebi, qolgha élinish jeryani we hazirqi ehwali üstide tepsiliy melumat berdi. Gilson xanim  gu'antanamoda tutup turiliwatqan 17 neper Uyghur mehbusning wetini heqqide toxtilip mundaq dédi: " ularning wetini sherqi türkistan, 1949 ‏- yili xitay kommunist hakimiyiti teripidin ishghal qilin'ghan, hazir shinjang Uyghur aptonom rayoni dep atilidu, bu yerdiki xelq türkiy tilida sözlishidighan musulman xelq " . Gilson xanim yene, Uyghurlarning nöwettiki weziyiti heqqide toxtilip munularni bildürdi: " xitay hökümiti Uyghurlar üstidin burunmu basturush élip barghan, basturushlirini hélimu dawamlashturuwatidu. Xitay köchmenlirini pilanliq halda yötkep, rayondiki ziddiyetni keskinleshtürüwatidu, Uyghurlar arisida zulum sewebidin kélip chiqqan milletchilik heriketlirini térrorluq dep eyiblewatidu. Uyghurlarning hetta öz milliy iradisini  edebiyat we sen'et arqiliq otturigha qoyushimu bölgünchilikni teshwiq qilish dep eyibliniwatidu ."

" Uyghur mehbuslarning elqa'ide teshkilati bilen baghlinishi yoq "

Gilson xanim sözide yene, bextiyar qatarliq Uyghur mehbuslar chétishliq dep qaralghan, sherqi türkistan islam herikitining térrorchi bir teshkilat emeslikini, bush hökümitining iraq urushida, xitayning b d t diki qollash awazigha érishish üchün, sherqi türkistan islam herikitini térrorchilar tizimlikige kirgüzgenlikini, emeliyette bu teshkilatning térrorluq herikitige we yaki elqa'ide teshkilati bilen baghlinishi barliqigha tutamliq pakit yoqluqini otturigha qoydi.

Yighin'gha  awam palata tashqi ishlar komitétining mes'ulliridin  Bill Delahunt we Dana Rohrabacher ependiler riyasetchilik qildi, ular  söz arisida, gu'antanamoda tutup turuluwatqan mehbuslarning peqet 5% ning amérika eskerliri teripidin qolgha élin'ghanliqini, qalghan 95% ning yerlik ahaliler teripidin mukapat élish üchün tutulghanliqini eskertip mehbuslar arisida heqsiz tutulghanlar  bolush éhtimalliqlirini bayan qildi.

 Gilson xanim sözide yene, Uyghur mehbuslar qolgha élin'ghan chaghda, sherqi türkistan islam herikitining téxi térrorchilar tizimlikide yoqluqini, Uyghur mehbuslarning urush meydanidin emes, panahliniwatqan jaydin qolgha élin'ghanliqini eskertip ötti. Gilson xanim yene, Uyghur mehbuslarning elqa'ide teshkilati bilen baghlinishi yoqluqini, mehbuslarning soraq xatirisidin misallar élip chüshendürdi. Gilson xanimning bildürüshiche, bextiyarla emes, barliq Uyghur mehbuslarning hemmisi elqa'ide we taliban bilen alaqisi barliqini inkar qilghan. Bextiyar soraq jeryanida, bu heqte mundaq dégen "  elqa'ide dégen namni biz gu'antanamoda angliduq. Bizning hazirqi chüshinishimizche, elqa'ide erebler teripidin qurulghan teshkilat, ularning öz döletliri bar, ular musteqil yashawatidu. Bizning bolsa dölitimiz yoq, asaret astida yashawatimiz."  Gilson xanimning bildürüshiche, Uyghur mehbuslar özlirining elqa'ide bilen alaqisi bolushining mumkinsizlikini ipadilep mundaq dégen  "  elqa'ide teshkilatining  qandaq ghayisi barliqini biz bilmeymiz. Bilidighinimiz, bügün pütün dunya elqa'idege qarshi turuwatidu, biz üchün   elqa'ide bilen birleshmek démek, dunyaning himayisini yoqitip qoyush démektur, bu démek,  özimizning ghayisidin ézish démektur ."

 " Amérika Uyghurlarni yerleshtürüshte bashlamchi bolushi kérek"

Gilson xanim yene , güentanamodiki Uyghur mehbuslarning gu'antanamogha kélishi bilen alahide bir ehwalgha duch kelgenlikini, yeni sotta gunahsiz bolup chiqsa, xitaygha qayturulup ölüm yaki qiyin-qistaqqa duch kélidighanliqini, gunahkar bolup chiqsa, amérikida jazalinip türmide yatidighanliqini, bu ehwalgha asaslan'ghanda, Uyghur mehbuslar, xeterlikler arisidiki xeterlikler emes, belki teleysizler ikenlikini bildürdi.

Gilson xanim sözining axirida, bush hökümitining, xitayning teleplirige qarimay, Uyghur mehbuslarni xitaygha qayturmighanliqini  alqishlash bilen bille, bularning asasliq qismini  hazirghiche  türmide tutup turushini eyiblidi we amérikining gu'entanamo türmisini taqishi kéreklikini,  amérikining Uyghurlarni yerleshtürüshte bashlamchi bolushi kéreklikini, shu chaghdila bulargha ige chiqidighan bashqa döletlerning otturigha chiqidighanliqini bildürdi.

Guwahliq yighinda amérika awam palatasining tashqi ishlar komitétining mes'ulliri , guwahliq bergüchilerge minnetdarliqini bildürdi we bu pikirlerni palata ezalirigha yetküzüp, gu'antanamo mesilside, amérikining bixeterliki hem xelq'aradiki inawitige  paydiliq toghra qarar élishqa heriket qilidighanliqini bildürdi.