Gogul 'yaman'gha yantayaq' bolmaydighanliqini élan qildi

Xitay bilen tijaret qiliwatqan amérika shirketliri, bolupmu eqliy mülk shirketliri menpe'et bilen exlaq arisida jiddiy bir tallashqa duch kelmekte. Xitay hökümitining belgilimisi boyiche, intérnét qollan'ghuchilirining shexsiy uchurlirini tekshürüshke, pa'aliyitini közitishke bolidu.
Muxbirimiz shohret hoshur
2010.01.13
Xitaydiki-Google-shirkiti-binasi-305.jpg Süret, gogul shirkitining xitaydiki bash ishtab binasidin bir körünüsh.
AFP Photo

Emma amérika intérnét shirketlirining tijaret prinsipi we exlaq ölchimi boyiche shexsiy uchurlar ashkarilanmasliqi, pikir erkinliki cheklenmesliki kérek. Mana bu sewebtin gogul shirkiti tünügün bir bayanat élan qilip, xitayning intérnét qollan'ghuchilirini nazaret qilishni qobul qilmaydighanliqini, eger xitay buninggha qétilmisa shirketning xitaydiki tijaritini toxtitidighan we ishxanilirini taqaydighanliqini bildürdi.

Bayanatta bildürülishiche, gogul shirkitining bir qisim xéridarliri intérnét xakkérlirining hujumigha uchrighan. Hujumgha uchrighuchilar asasliqi xitayning siyasitige qarshi öktichiler we kishilik hoquq pa'aliyetchiliri bolghan. Emma, hujumda gogulning xéridarliri chong bir ziyan'gha uchrimighan bolup, peqet 2 intérnét qollan'ghuchining tor xet adrisi échilghan we adristiki mawzular oqulghan.

Bayanatta, intérnét xakkérlirining hujumi we hökümetning nazariti dawamlashqan teqdirde, gogulning xéridarlarning eqliy mülük hoquqining we bixeterlikining tehditke uchrash éhtimali barliqi, bundaq ehwalda tijaretni dawamlashturushning, gogul shirkitining yamanliqqa waste bolmasliq prinsipigha xilap ikenliki bildürülgen.

Gogul bayanatida yene, özlirining tekshürüsh netijisige asaslan'ghanda, xitaydin kelgen intérnét hakkérlirining yalghuz gogul shirkitige emes, buningdin bashqa yene pul-mu'amile, téxnologiye, axbarat we ximiye-sana'et sahesi boyiche 20 chong shirketkimu hujum qilghanliqini, bu ehwalni mezkur shirket we amérika hökümitige melum qilghanliqini bildürgen.

Xitayda intérnét qolllan'ghuchiliri yéqinqi 10 yil ichide 10 milyondin 340 milyon'gha yetken. Melumatlardin qarighanda, xitayda intérnét arqiliq uchur izdesh mulazimitining 60% i baydu shirkiti, 31% i bolsa gogul shirkiti teripidin élip bérilmaqta. Gogulning xitaydin alidighan yilliq kirimi 200 milyon dollar. Gogul shirketning exlaq prinsipini qoghdash üchün 200 milyon dollarliq paydidin waz kechken.

Shirket bayanatida mundaq bir zor paydidin waz kéchishning shirket üchün asan'gha toxtimighanliqini, emma uzun-uzun oylishish arqiliq mushu qarargha kelgenlikini bildürgen.

Gogulning bu qarari dunyadiki kishilik hoquq pa'aliyetchiliri, bolupmu pikir erkinliki qoghdighuchilirining qizghin alqishigha érishti. Harward uniwérsitétining mutexessisliridin John Palfrey mezkur qararni adilane we jesurane bir qarar dep medhiyiligen.

Xitay adwokat Wen Yunchao, bu qarar xitay hökümitining hemme terepni pul bilen boyun egdürüsh exlaqsizliqigha bérilgen jaza dep baha bergen. Yene xitaydiki köpligen intérnét qollan'ghuchiliri tor betlerde pikir bayan qilip, gogulni xitaydin chiqip ketmeslikke chaqirghan.

Gogulning bu qarari bügün amérikidiki birqsim siyaset erbablirining qizghin qollishigha érishken.

Amérika awam palata ezaliridin Frank Wolf, gogulning xitaydin chékinish qararini qizghin qollash bilen bille, gogulning bu qarari, eyni yillardiki milletchi jenubiy koriye bilen fashist gérmaniyidin chékinip chiqqan shirketlerni eslitidu dégen. U yene gogulning bu qarari xitayda erkinlik üchün we eqelly insan heqliri üchün küresh qiliwatqan insanlargha ümid béghishlaydu dégen.

Bu weqege bügün amérika tashqi ishlar ministiri hillariy klinton xanimmu ipade bildürgen. U gogulning bayanatida tilgha élin'ghan, sirliq xakkér hujumlirini jiddiy endishe we guman peyda qilidighan weqe dep körsetken we amérikining xitay hökümitidin bu heqte izahat kütüwatqanliqini bildürgen.

Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.