Amérika dölet mejliside Uyghurlar heqqide guwahliq bérish yighini ötküzüldi

• Muxbirimiz qanatning bu heqtiki melumati(1)
• Download story audio

• Muxbirimiz qanatning bu heqtiki melumati(2)
• Download story audio

Amérika prézidénti jurj bushning xitay ziyariti harpisida, amérika hökümitining diqqitini xitaydiki kishilik hoquq weziyitige we xitay hökümitining Uyghur aptonom rayoni shundaqla tibette élip bériwatqan qattiq siyasitige tartish üchün nurghun pa'aliyetler élip bérildi.

Bushning xitay ziyariti harpisidiki pa'aliyetler

Amérika tashqi ishlar minstirliqi 2005 - yilliq diniy erkinlik doklatini élan qilip, xitay hökümitining bolupmu Uyghur aptonom rayoni we tibette élip bériwatqan siyasitini qattiq tenqid qildi. Amérika tashqi ishlar minstirliqining doklatida, Uyghurlarning xitay puqraliri behrimen boluwatqan cheklik diniy pa'aliyet hoquqidinmu mehrum qalghanliqi körsitilgen.

11 - Ayning 9- küni amérika diniy erkinlik komitéti, xitay, Uyghur aptonom rayoni we tibettiki diniy erkinlik weziyiti toghrisida doklat élan qildi. Doklatta, xitay hökümitining xelq'ara térrorchiliqni bahane qilip, Uyghurlarning diniy pa'aliyitini basturiwatqanliqi delil-ispatlar bilen otturigha qoyulghan.

Doklatta amérika hökümitidin, Uyghur aptonom rayoni we tibettiki kishilik hoquq we diniy erkinlik mesilsige alahide köngül bölüsh telep qilin'ghan. Shundaqla mezkur doklatning élan qilinishi munasiwiti bilen, amérika dölet mejliside ötküzülgen muxbirlarni kütiwilish yighinigha qatnashqan nensi pelusi we frank wolf qatarliq amérika dölet mejlisining nopuzluq ezaliri, amérika prézidénti jurj bushtin xitay dölet re isi xu jintaw bilen körüshkinide, xitaydiki kishilik hoquq we diniy erkinlik mesilisini ochuq- ashkara otturigha qoyushni telep qildi.

Amérika prézidénti jurj bushning xitay ziyariti harpisida élan qilin'ghan yuqirida éytip ötülgen doklatlardin bashqa yene, xitaydiki kishilik hoquq we xitay hökümitining Uyghur aptonom rayoni we tibette élip bériwatqan qattiq siyasiti heqqide washn'gtonda birnechchiligen ilmiy muhakime yéghinliri we guwahliq bérish yéghinliri ötküzüldi.

Amérika dölet mejlisidiki guwahliq bérish

11 - Ayning 16 - küni amérika dölet mejlisi xitay ishliri komitéti teripidin, xitayning özgergen bixeterlik endishiliri we uning Uyghur aptonom rayonidiki kishilik hoquqning weziyitige tesiri toghrisida ötküzülgen guwahliq bérish yighini ene shu yéghinlarning biri.

Amérika dölet mejliside ötküzülgen mezkur guwahliq bérish yighinida, erkin asiya radi'osining mu'awin prézidénti we bash tehriri dan sewterland, jan hapkin uniwérsitéti ottura asiya we kafkaziye inistitutining re'isi doktor fird sitar we jurj tawn uniwérsitétining proféssori jimz milward qatarliq ataqliq kishiler guwahliqtin ötüp, xitay hökümitining xelq'ara térrochiliqqa qarshi urushtin paydilinip, Uyghurlarni her jehettin basturiwatqanliqini pakitliq misallar bilen otturigha qoydi.

Xitayning Uyghur élide yürgüzüwatqan qattiq qol siyasiti netije bermidi

Guwahliq bérish yighinida, tunji bolup söz alghan jurj tawn uniwérsitétining proféssori jimz milward, xitay hökümitining nöwette Uyghur élide yürgüzüwatqan qattiq qol siyastining bir nechche xil sewebtin kélip chiqqanliqini eskertip mundaq dédi:

"Birinchidin xitay rehberliri bolupmu xitay rehberlik qatlimidiki konsiriwatiplar 1980 ـ yillarda Uyghur élide yürgüzülgen nisbiy erkinlik siyasitining nahayiti jiddiy qarshiliq heriketlirini keltürüp chiqarghanliqidin, béyjing hökümiti Uyghurlargha qaratqan siyasitini bir az yumshatsa, Uyghurlarning yene xitay hakimiyitige qarshi qozghilidighanliqidin endishe qilmaqta. Lékin xitay hökümitining Uyghur aptonom rayonida yürgüzüwatqan bu qattiq qol siyasitining yaxshi netije bermeywatqanliqini hemmimiz körüwatimiz "

Sözide, bolupmu -11 sintebir weqesidin kéyin, xitay hökümitining Uyghur aptonom rayonidiki bölgünchilik herikitige qaratqan pozitisyiside chong üzgirish yüz bergenlikini tekitligen jimz milward, burun xitay hökümiti asasen Uyghur aptonom rayonida bölgünchilik herikiti yoq ikenlikini tekitleytti. Lékin 11 - séntebir weqesidin kéyin, Uyghur aptonom rayonida milliy musteqilliq herikitining barliqini étirap qilip, emma bu heriketni xelq'ara islam térrorluq heriketliri we elqa'ide teshkilatigha chétishliq bir heriket qilip körsitishke tirishti, dédi.

Ö sözide, xitay sirtidiki pütün siyasiy analizchilar we mutexesssiler, xitay hökümitining Uyghur milliy herikitining xaraktérini özgertip, bu heriketni meqsetlik halda islamchi we térrorchi heriketlerbilen chitishliq dep körsitiwatqanliqini bilidu" dédi. (Qanat)