Xitay mesililirini nazaret qilish komitéti yene ispat élish we bérish yighini chaqirdi

• Muxbirimiz erkinning bu heqtiki melumati
• Download story audio

2006 – Yili 30 öktebir küni bir kishi juxeydiki bir körgezmixanida xitayda yasalghan P12 tipliq bashqurulidighan bombini qarimaqta. Yéqinda xitay da'irilirining özining bir sun'iy hemrahini étip chüshürüshni, xelq'araning diqqitini qozghidi. AFP

Amérika dölet mejlisi qarmiqidiki xitay - amérika iqtisadi - bixeterlik közitish komitétining peyshenbe küni bashlan'ghan xitay heqqidiki ikki künlük ispat bérish yighinida, amérikining mu'awin yardemchi dölet mudapi'e ministiri richard lawlés, mu'awin yardemchi énérgiye ministiri deywid pamfréylar shundaqla amérika jon xopkéns uniwérsitéti, amérika istratégiye we xelq'ara tetqiqat merkizi, amérika dölet mudapi'e uniwérsitéti we kaliforniye uniwérsitéti qatarliq ilmiy tetqiqat organliridiki mutexessisler doklat berdi.

Amérika xitay da'irlirining alem boshluqidiki herbiy qoral siniqigha sel qaridi

Bezi küzetküchiler, bu qétimqi ispat bérish yighinigha amérika awam palata ezasi randi forbés, kéngesh palata ezaliri bén kardin, karl lewin, lindséy graham we shérod browénlarning qatnashqanliqini, dölet mejlisidiki démokratlar we jumhuriyetchilerning xitay - amérika sodisidiki qizil reqem we xitayning alem boshluqi herbiy qorallar siniqi élip barghanliqigha jiddiy qarawatqanliqi we bi'aram boluwatqanliqining bishariti, dep körsetmekte.

Bu qétimqi ispat bérish yighini amérika dölet mejlisidiki démokratlar bush hökümitini xitay - amérika sodisidiki qizil reqemni azaytishqa qistawatqan shundaqla jumhuriyetchiler bush hökümiti xitaylarning sün'iy hemragha qarshi bashqurulidighan bomba siniqigha yéterlik inkas qayturmidi, dep narazi boluwatqan bir chaghda chaqirildi.

Xitay herbiy da'irilirining 11 - yanwar küni élip barghan sün'iy hemrahqa qarshi bashqurulidighan bomba siniqi we buning amérika bixeterlik menpe'etige körsitidighan tesiri, peyshenbe künki yighinda otturigha qoyulghan négizlik pikirlerning biri, bolup hésablinidu. Amérika - xitay iqtisadi - bixeterlik komitétining re'isi bartolomyuw yighinning échilish murasimidiki nutqida, xitayning bu qétimqi herbiy siniqi heqqide toxtaldi. U, "yéqinda élip bérilghan sün'iy hemrahqa qarshi bashqurulidighan bomba siniqi, xitay hökümitining eng qizghin qollighuchiliridimu, biz xitay hökümitining niyiti, ularning herbiy iqtidari we buning amérika bixeterliki üchün némidin dérek béridighanliqini qanchilik chüshinimiz, deydighan su'allar peyda qildi", deydu.

Xitay iqtisadining üzlüksiz tereqqiyati amérika siyasitige jiddiy tesir körsetmekte

Bartolomyuw, pikir erkinliki üstide toxtalghanda "bolupmu xu jintawning intérnétni tazilash heqqidiki chaqiriqi pikir erkinlikige zit shundaqla bu amérika üchün némidin dérek bérishi mumkin ?" dep körsetti. U yene xitay - amérika sodisidiki qizil reqemler we xitay iqtisadi tereqqiyatining amérika dölet bixeterliki bilen bolghan alaqisini tilgha aldi shundaqla "xitay iqtisadining üzlüksiz tereqqiyati we tereqqiyat sür'itining izchilliqi amérika siyasitige jiddiy tesir körsetmekte " dep eskertti.

Bortolomyuwning eskertishiche, amérika dölet mejlisi 2000 - yili xitaygha sodida alahide étibar bérish qanuni maqullighanda amérikining xitay bilen bolghan sodidiki qizil reqimi 83 milyard dollar bolghan bolsa, 2006 yildiki soda qizil reqimi 213 milyard dollargha barghan. U, bu ehwallar amérikining xizmet, ishlepchqirish, eqliy mülük hoquqi we riqabet küchini künséri ajizlashturiwatqanliqini agahlandurdi.

Yighinda amérika kéngesh palata ezasi, kéngesh palata herbiy ishlar komitétining re'isi karl lewin, amérika - xitay sodisida amérika soda qizil reqimining bu qeder zor bolushigha xitayning dunya soda teshkilatigha bergen wedisini bija keltürmigenliki sewebchi bolghanliqini bildürdi. U, "biz xitayning pulni kontrol qiliwatqanliqini, eqliy mülük hoquqigha xilapliq qiliwatqanliqini shundaqla towar siyasiti importini chetke qéqiwatqanliqini dawa qilishimiz kérek " deydu. Uning eskertishiche, saxta mashina zapchaslirini yasap satquchilar amérika shirketlirige yilda 12 milyard dollar ziyan salmaqta shundaqla saxta mashina zapchaslarning 75 % xitayda ishlepchiqirilmaqta.

Karl lewin yene xitay - amérika istratégiyilik munasiwiti heqqide toxtilip, xitayning shimaliy koriye yadro mesiliside amérika bilen hemkarlishish arzusini ipadiligen bolsimu, lékin sudanning darfur rayonidiki irqiy tazilashni toxtitish toghrisida sudan hökümitige bésim ishletmigenliki we xelq'ara jem'iyet bilen hemkarlashmighanliqini bildürdi. U, "xitay qoral yaraqlarning tarqilishini cheklesh heqqide köp sözlisimu, lékin yadro qorallar, ximiyilik we bi'ologiyilik qorallarning tarqilishini chekleydighan bir séstima qurushini xéli uzun waqit saqlishimizgha toghra kélidighan oxshaydu " dep körsetti. Amérika - xitay iqtisadi we bixeterlik komitétining bu qétimqi ispat bérish yighini ikki kün dawamlishidu. (Erkin)