Yahoo, Google Ларниң хитайға һәмкарлишиш мәсилисидә гуваһлиқ бериш йиғини уюштурулди

• Мухбиримиз пәридәниң бу һәқтики мәлумати
• Download story audio

Америкидики төт чоң интәрнәт ширкитиниң вәкиллири йиғинда. RFA/Heshan

Америка дөләт мәҗлиси әзаси кристофер смис чаршәнбә күнидики гуваһлиқ бериш йиғинида қилған сөзидә, Yahoo, Google, Microsoft вә Cisco қатарлиқ интернет ширкәтлириниң хитай һөкүмитиниң сиясий өктичиләрни бастурушиға ширик болғанлиқини әйибләп, "бу ширкәтләрниң хитай һөкүмити билән һәмкарлишиши, әмәлийәттә бастурмичи һөкүмәтләрниң сиясий тәшвиқатиға ярдәм қилғанлиқ болуп һесаблиниду" деди. У йәнә, бу ширкәтләрниң, хитай интернет сақчилириниң өктичиләрни көзитишигә ярдәмләшкәнликини әскәртти:

"Cisco Ширкити хитайға интернет мәзмунлирини сүзгүч техникисини берип, хитай сақчи тәрәпниң сақчи торини һасил қилишиға ярдәмләшти. Бу интернетни контрол қилидиған қоралларниң бири. Cisco Ширкити йәнә, хитай интернет ториниң алмаштуруш әсвабиға охшаш юқири техникилиқ интернет әслиһәлири базириниң 60% ини игиләйду. Мөлчәрләшләргә қариғанда, Cisco ниң хитай билән болған содиси йилиға 500 милйон долларға йетидикән. Лекин бу ширкәт сетип бериватқан нәрсилириниң яман тәсирини һечқанчә ойлашмиди".

Йиғинда йәнә, америка дөләт мәҗлиси кишилик һоқуқ комитетиниң рәиси том лантосму сөз қилип, америкиниң юқирида тилға елинған интернет ширкәтлириниң сода вә техника җәһәттә дуня бойичә наһайити чоң нәтиҗә вә ғәлибиләрни қолға кәлтүргән туруғлуқ, инсанларниң асаслиқ кишилик һоқуқлирини қоғдашқа сәл қариғанлиқини һәмдә буниң бир номус қилишқа тегишлик иш икәнликини билдүрди.

Номус қилишқа тегишлик ишлар

Том лантос сөзидә йәнә, бу ширкәтләрниң иҗтимаий мәсулийәтчанлиқиниң наһайити төвән болғанлиқини әскәртти:

"Мениң бүгүн бу ширкәтләргә дәйдиған сөзүм наһайити аддий. Уларниң йеқиндин буян хитайда елип бериватқан паалийәтлири, номус қилишқа тегишлик ишлар. Мениң чүшәнмәйдиғиним, бу ширкәтләрниң рәһбәрлири кечиси қандақму ухлиялайдиғанду?"

Том лантос сөзидә йәнә, бу ширкәтләрниң ярдәмлишиши билән хитай һөкүмитиниң интернет мухибири шитавға охшаш бир қанчә кишилик һоқуқ паалийәтчилирини қолға елип түрмиләргә ташлиғанлиқини әйиблиди.

Yahoo: Биз чоқум улар билән һәмкарлишишимиз керәк

15-Феврал күни ечилған гуваһлиқ бериш йиғинидин көрүнүш. RFA/Heshan

Мәзкур гуваһлиқ бериш йиғиниға қатнашқан Yahoo ширкитиниң қанун мәслиһәтчиси майкел кәлехән шитав вәқәси һәққидә тохтулуп, Yahoo ширкитиниң шитавниң түрмигә ташлинишидин наһайити әпсусланғанлиқини билдүрди:

" Yahoo Ширкити сөз әркинликигә зиян йәткүзидиған һәр қандақ һәрикәтни әйибләйду. Мәйли у хитайда йүз бәрсун яки дуняниң һәр қайси җайида көрүлсун. Yahoo Ширкитиниң шитавға аит мәлуматларни хитайға бериш мәсилисигә кәлгәндә, Yahoo ширкити хитайда тиҗарәт қилғандин кейин чоқум хитайниң қануниға риайә қилишиға тоғра келиду. Әгәр хитайдики әдлийә орунлириниң бәлгилимилири бойичә мунасивәтлик орунларниң тамғиси болса, биз чоқум улар билән һәмкарлишишимиз керәк. Худди биз америка һөкүмити билән һәмкарлашқанға охшаш".

Google: Ортақ бир өлчәм

Америка дөләт мәҗлиси әзаси киристофер смис сөзидә тәнқид қилған Google ширкитиниң алақә вә аммивий ишлириға мәсул муавин президенти елийот шрәг мәзкур гуваһлиқ бериш йиғинида, интернеткә қарита сиясий тәкшүрүш елип беришниң Google ширкитиниң бәлгилимисигә хилап икәнликини, лекин мәзкур ширкәт көп ойлиниш арқилиқ асаслиқи хитайдики торға чиққучиларниң мәнпәәтини көзләп хитайниң тәлипигә мақул болғанлиқини билдүрди. Униң ейтишичә, гәрчә интернеттики материяллар сүзгүч әсвабидин өтүлсиму, лекин торға чиққучилар йәнила нурғун учурларға еришәләйдикән. Елийот шрәг, уларниң интернет техника ширкәтлириниң сөз әркинликини қоғдаш җәһәттә өз-ара һәмкарлишип, ортақ бир өлчәм түзүп чиқишни үмид қилидиғанлиқини билдүрди:

" Америка һөкүмитиму бу мәсилидә ролини җари қилдуруши керәк. Биз силәрниң ярдимиңларға еһтияҗлиқ. Силәр бизгә ярдәм қилалайсиләр. Чүнки хәвәрләрни сиясий җәһәттин тәкшүрүшкә охшаш мәсилиләрни икки дөләт һәмкарлишишиниң яки көп тәрәплилик сөһбәтләрниң муһим темиси қилишқа болиду. Америка һәтта хитай билән болған сода сөһбитидиму бу мәсилини оттуриға қойса болиду".

Америка дөләт мәҗлисидики мәзкур гуваһлиқ бериш йиғинида йәнә, әркин асия радиосиниң президенти либбий лю гуваһлиқтин өтүп, әркин асия радиосиниң хелидин бери, хитайниң интернеткә болған контроллуқи һәққидә әтраплиқ мәлумат берип кәлгәнликини ейтти. У йиғинда йәнә, уйғур елидики сөз вә ахбарат әркинлик әһвалиниң хитай бойичә начар икәнликини әскәртти. (Пәридә)