Hasharchining qan teri bedilige échiliwatqan sayliqning igisi kim?

• Muxbirimiz gülchehrening bu heqtiki melumati
• Download story audio

Yekenning yéngi ériq yézisining yeken nahiyisi xeritisidiki orni

Yeken qeshqerning eng chong nahiyilirining biri,nahiyide baghwenchilik bilen déhqanchiliqni asas qilghan 29 yézidiki 667 mingdin oshuq nopusning 90%tin köpini Uyghur déhqanliri teshkil qilidu.

Pilan hökümettin, qan ter déhqandin

Quruq méwe türige tewe bolghan badam yeken nahiyisining tarixiy yerlik mehsulati.Bu jaydin chiqidighan qeghez badam hemde tash badam alahide dangliq bolup yiligha hetta 700 tonnidin köp méwe béridu. Xitay hökümiti yekenni -1998 yili xitay buyiche eng chong shundaqla birdin ‏- bir badam ishlepchiqirish bazisi dep élan qilghan idi.

Gerche badam Uyghur élining jümlidin yekenning yerlik mehsulati bolsimu, emma piste badam, quruq méwe türidiki méwining bir türi bolup asasen amérika qatarliq jaylarda östürülidu, nöwette xitay hökümiti yekenning teb'iy jughrapiyilik shara'itining piste badam türlirining ösüshige mas kélidighanliqidin paydilinip bu yil yene 100ming moluq piste badam ishlepchiqirish bazisi qurush pilanini ishqa ashurmaqta iken. Gerche hökümet bu türge 300milyon yüen meblegh salghan bolsimu, melumat berginimizdek qurulmaqchi bolghan bu piste badam bazisida yerlik Uyghur déhqanlar hashargha ishlimekte.

Asmandiki ghazning shorpisigha nan chilawatqan kadir

Ziyaritimizni qobul qilghan,yeken nahiyilik hökümet bashqurushidiki mezkur piste badam bazisigha sodiger chaqirishqa mes'ul kadiri lyu shawshung bashlan'ghuch mektep sewiyisigila ige bolup, u " yette yildin kéyin mezkur piste badam bazisining her bir mosidin üch töt yüz kilogram piste badam chiqsa, yüz ming modin qanchilik mehsulat alghili bolidu men hésapliyalmidim, men bashlan'ghuchni püttürgen, özeng hésablap baq" dédi.

Melum bolushiche, pütün dunyaning peste badam mehsulati 400 ming tonnigha yétidiken, eger yekende quruluwatqan piste badam bazisi qurulup bolsa, yette yildin kéyin yiligha texminen 40 ming tonna etrapida méwe béridiken. Démek yeken bir nahiyining özidin élinidighan piste badam mehsulati dunya mehsulatining 10 birini igileydu. Undaqta,piste badam bazisigha qan ‏- ter aqquzwatqan déhqanlarghimu buningdin payda tégemdu? bu so'algha lyu kadir néme deydu ? sorap köreyli :

‏- Piste badam bazisi qurulushi qachan bashlandi? ‏- 10 ming moluq piste badam bazisi qurulushi ikki yil burun bashlan'ghan, asasliqi bu yildin bashlap méwe köchetlirini qoyushqa bashliduq. ‏- Kim meblegh saldi? ‏- shexsi shirketler, asasen teywen shirkitining meblighi, hökümetning paydiliq siyasiti hemde déhqanlarning hemkarliqida quruluwatidu. ‏-100Ming déhqan shu seweblik bu bazida ishlewétiptu‏ - de? ‏- he, toghra, bu dégen asasiy qismi, chünki biz bilen sen méwe köchetlirini qandaq qoyushni bilmigendikin déhqan qilidu ‏-de u ishni, shundaq chong meydan emesmu ? ‏- undaqta déhqanlar emgek heqqige érishelemdu? ‏- elwette érishidu. Ulargha emgek heqqi bar,uningdin bashqa mehsulattinmu menpe'etlinidu, mezkur piste badamdin déhqanlarmu menpe'etke érishelemdu? ‏- elwette érishidu, bu kéyin déhqanlarning igidarchiliqida bolidu.‏ ‏- Undaqta bu hashar emesmu? ‏- hashar emes, ulargha emgek heqqi bar, sen zadi némini bilmekchi? ‏- her bir déhqan'gha künige qanche pul emgek heqqi bérisiler? ‏- buni bilmeymen, ehwal igilimekchi bolsang mushu yerge kel.

"Xitay kadir ‏: méning néme karim"?

Taqetsizlik bilen tashliwétilgen télifondin kéyin biz yene, yeken nahiyilik hökümetning ishxanisigha téléfon qilduq.

10 Minuttin kéyin ishxanisining ismini ashkarilashni xalimighan bir xitay kadiri téléfonni aldi.

- Yaxshimu siz,men erkin asiya radi'osi muxbiri, amérika washin'gitondin. ‏- ‏Erkin asiya ?men anglimighanikenmen, némini sorimaqchi? ‏-nöwette yekenning yaqa ériq kentide 100ming déhqanni hashargha orunlashturuptikensiler? hazirghiche bu jayda hashar mewjutmu? ‏-yüz ming déhqan,nediki undaq jiq déhqan, buni bilmeymen, siler qandaq bildinglar ? qeshqer hökümet torida xewer berdighu? nahiyidiki shunche chong ishtin xewiringlar yoqm u? ‏- biz bu heqte séni uchur bilen teminliyelmeymiz. Bu ehwalni yaxshi bilmeymen. ‏-Biz peqet bu jayda ishlewatqan déhqanlargha heq béremsiler? shuni sorimaqchitim. ‏-Méning karim néme ?bu ishqa men qiziqmaymen, bu heqte héchnime bilmeymen. ‏- Sizning déhqanning menpe'iti bilen karingiz yoqmu? ziyaritimiz yenila tuyuqsiz üzüldi.

"Uyghur déhqanlar amalsiz" iken undaqta kadirlarchu?

Gerche Uyghur élining yeni yekenning yézilirida asasliq kadirlar xitay bolsimu yenila az sandiki Uyghur kadirlar mewjut. Ularning ichide xelqning haligha heqiqiy köngül bölüwatqanlirimu bar. Emma ularning yenila déhqanlarning éghir weziyitini özgertishke qurbi yetmeydiken. Buni biz yekenning melum yézisidiki bir ayal kadirning éytqanliridin hés qilduq.

Xitay hökümitining pilani buyiche yekende élip bériliwatqan piste dadam bazisi qurush qurulushi -6 marttin bashlandi. Yeni yüz ming déhqan buning üchün heqsiz qan ‏- ter aqquzmaqta. Bu hashar bu qétim yigirme kün dawam qilmaqchi, emma yüz ming moluq bu bazigha déhqanlar yene besh yil qan ‏- ter singdürüshi kérek,yerlik hökümetning sodiger chaqirish türliridin melumki, buningdin kéyin yene hökümet bu jayda, süt mehsulatliri bazisi hemde bashqa méwe mehsulatliri bazisi qurushnimu pilanlimaqta iken, undaqta bu bazilar kimning emgiki bedilige qurulmaqchi ? emgek miwisige kimler ige bolmaqchi? déhqanlar hasharrdin zadi qachan qutulidu? bu makandiki échiliwatqan saylargha, quruluwatqan yéngi tawar bazilirigha déhqanning qan ‏- teri, mana mushundaq jawabsiz so'alliri ün‏- tünsiz singmekte. (Gülchéhre)