Xitayda öz aldigha élip bérilghan " hej " ibaditi qanunsiz diniy heriket hésablinidu

• Muxbirimiz eqidening bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Qeshqer, hét-gah meschitide, Uyghurlar namazda. AFP PHOTO/Frederic J. BROWN. / Id Kah Mosque in Kashgar, September 17, 2003

Metbu'atlarda Uyghurlarning diniy erkinliki, xitay da'iriliri teripidin kontrol qiliniwatqanliqi eks ettürülüwatqan bir peytte, qeshqerde "tarqaq hej - qanunsiz diniy heriket", " tarqaq hejni tosup teshkillik hej qilish yoligha mangayli " dégen'ge oxshash shu'arlar meydan'gha keldi.

Gézitlerning inkasi

25 ‏- April küni " boshun éléktronluq géziti" de qeshqer déhqanchiliq idarisining témigha " tarqaq hej qanunsiz diniy heriket" we " tarqaq hejni tosup, teshkillik hej qilish yoligha mangayli" dep yézilghan lozunkilarning ésilghanliqi xewer qilindi.

Buning bilen birge yene, xitay organ metbu'atlirida, hökümetning herqaysi milletlernikeng diniy erkinliktin behriman qilip kéliwatqanliqi, bolupmu islam dinigha étiqad qiliwatqan Uyghur qatarliq az sanliq milletlerge mescht sélip bérish, diniy medrislerni tesis qilishqa yol qoyush shuningdek yiligha ömek teshkillep, musulmanlarning eng muhim perzliridin hésablan'ghan hej pa'aliyitige qolay shara'itlarni yaritip bériwatqanliqi izchil türde tekitlinip kelmekte.

"Boshun éléktironluq géziti" teripidin élan qilin'ghan maqalide, qeshqerde "tarqaq hejni tosup, teshkillik hej qilish yoligha mangayli " dégen shu'arning teshebbüs qiliniwatqanliqi, hökümetning Uyghur élidiki Uyghur we bashqa musulman milletlerning, tarqaq hej qilishini tosup, peqet hökümet teshkilligen guruppilargha qatnishish arqiliq özlirining hej arzusini emelge ashurushigha yol qoyidighanliqi, öz aldigha shuningdek ixtiyari élip barghan hej pa'aliyitini qanunsiz diniy heriket dep hésablaydighanliqi ispatlan'ghan.

Shexislerning inkasi

Biz qeshqer shehiridiki melum a'ilige téléfun urup, bir Uyghur xanimning, hökümetning diniy siyasiti we uning hej qilish arzusining bar ‏-yoqluqi hemde hökümet teripidin teshkillik élip bérilghan hej pa'aliyiti we tarqaq hej pa'aliyiti toghrisidiki qarashlirini soriduq. Bu xanim, aldi bilen bizning kimlikimizni, qeyerdin téléfun urghanliqimizni éniqlighandin kéyin, jiddiy we nahayiti téz sür'ette su'alimizgha jawab berdi.

Ziyaritimizni qobul qilghan qeshqerdiki bu xanimning, hökümetning bésimliridin endishe qilip, bizge pütünley saxta uchur bergenlikini, gerche hökümet her yili hej guruppilirini teshkillep kéliwatqan bolsimu, emma bu sanning intayin az ikenlikini, Uyghurdin bashqa tun'gan qatarliq milletlerge bérilgen san bilen, yenila sanaqsiz Uyghurlarning hej niyitige yételmey, öz aldigha hej qilish yoligha méngip, netijide hökümetning "qanunsiz diniy heriket élip barghan" dégen qalpiqi bilen jazaliniwatqanliqini bildürgen.

Özini ashkarilashni xalimaydighan bir Uyghur, ata - anisi duch kelgen kechürmishlerni bayan qilip ötti.

Shundaqla, xitay hökümitining, Uyghurlargha qaratqan diniy siyasitini qattiq tenqid qilghan gu'angdungdiki bir xrist'an xitay, nöwette kommunist xitay hökümitining menpe'etige uyghun kelmeydighan her qandaq diniy heriketni qattiq basturuwatqanliqini bildürdi.

Mezkür xitay xristi'an muriti sözide yene, nöwette kommunist partiye ‏- hökümitining Uyghurlargha xitayning bashqa ölkiliride yoq fashistik usullarni qollinip, ularning diniy ölimalirini, siyasiy öktichilirini basturup, müddetsiz qamaq jazasi we ölüm jazaliri bilen jazalap, xelq'ara qanunlargha xilap heriketlerni meydan'gha keltürüwatqanliqini éytti. (Eqide)