Shangxey hemkarliq teshkilati ramkisi astidiki herbiy hemkarliqlar
2006.04.26

Shangxey hemkarliq teshkilatigha eza rusiye, xitay, qazaqistan, qirghizistan, özbékistan we tajikistan qatarliq döletlerning dölet mudapi'e ministirliri 25-26-april künliri xitayning paytexti béyjinggha jem boldi. Bu qétimqi uchrishishta bir qatar herbiy hemkarliq pilanliri maqullan'ghan bolup, buninggha xitay we rusiye rehberliri alahide étibar bergen , ular shangxey hemkarliq teshkilatining bir herbiy teshkilat emeslikini yene bir qétim jakarlidi.
Her yili bir qétim ötküzülidighan shangxey hemkarliq teshkilatigha eza döletlerning mudapi'e ministirlirining yighini bu yil béyjingda échilish nöwitige érishti. Bu yighin'gha rusiye dölet mudapi'e ministiri sérgéy iwanop, xitay dölet mudapi'e ministiri saw gu'angchü'en hemde qazaqistan, qirghizistan ,özbékistan we tajikistanlarning dölet mudapi'e ministirliri bash qoshti. Bu yighinda ottura asiya rayonining herbiy siyasiy weziyiti, xelq'araliq herbiy-siyasiy mesililer shuningdek yene rayonning bixeterlik mesililiri hemde térrorchiliq, qanunsiz qoral-yaraq we zeherlik chékimlik sodisi qatarliqlargha qarshi ortaq küreshni kücheytish qatarliq heriket pilanliri muzakire qilindi. 4-Ayning 26-küni shangxey hemkarliq teshkilatigha eza döletler mudapi'e ministirlirining ortaq bayannamisigha imza qoyuldi.
Shangxey hemkarliq teshkilatining asasiy herbiy meqsiti "üch xil küch" ke qarshi turush
Xitayning shinxu'a agéntliqi teripidin élan qilin'ghan mezkur ortaq bayannamida asasliqi on nechche nuqta tekitlen'gen bolup, bayannamining béshidila yighin'gha qatnashqan dölet mudapi'e " ministirliri hazir, térrorizm, bölgünchilik, esebiylik, keng kölemde yoqitish xaraktérliq qorallarning kéngiyishi, dölet halqighan jinayetchilik, muhitning nacharlishishi, yuqumluq késellerning tarqilishi qatarliq yéngi tehdid we yéngi hel qilishqa tégishlik mesililer barghansiri körünerlik bolmaqta, shunga peqet rayon xaraktérliq we keng da'irilik xelq'araliq hemkarliqlar arqiliqla buninggha taqabil turghili bolidu dep hésablaydu" dep körsitilgen.
Bayannamida yene shangxey hemkarliq teshkilatigha eza döletlerning mudapi'e ministirliqlirining kolléktip bixeterlik kélishimi teshkilati we bashqa xelq'araliq teshkilatlar birlikte térrorchiliq, bölgünchilik hem esebiylik shuningdek zeherlik chékimlik , qoral -yaraq etkeschiliki, qanunsiz köchmen yötkesh qatarliq dölet halqighan jinayetlerge qarshi ortaq küresh qilishni ümid qilidighanliqi bildürülgen.
Xitay dölet mudapi'e ministiri saw gu'angchü'en shangxey hemkarliq teshkilatigha eza rusiye dölet mudapi'e ministiri sérgéy iwanop we özbékistan dölet mudapi'e ministiri mirzayéw qatarliqlar bilen ayrim körüshüp söhbetleshken.
Shinxu'a agéntliqining uchuridin melum bolushiche, xitay dölet herbiy ishlar komitétining mu'awin re'isi go boshung ministirlarni qobul qilghan. U, shangxey hemkarliq teshkilatining dölet mudapi'e sahesidiki hemkarliqlirining bashqa üchinchi döletke qaritilmaydighanliqini, buning peqet dunyaning tinchliqi we tereqqiyatini qoghdashqa paydiliq ikenlikini körsetken. Lékin, shangxey teshkilatining üchinchi döletke qarshi emeslikini tekitligen mezkur xitay herbiy rehbiri junggoning her qaysi eza döletlerning mudapi'e sahesi bilen hemkarlishish we almashturushni kücheytip, " üch xil küch"ke qarshi ortaq küresh qilishni ümid qilidighanliqini bildürgen.
Bu qétimqi yighinning yéngiliqliri

Bu qétimqi yighin bir qanche yéngiliqlargha duch keldi. Ministirlar axirida birdek halda 2007-yili rusiye teweside shangxey hemkarliq teshkilati ramkisi astida térrorchiliqqa qarshi herbiy manéwir ötküzüshni qarar qildi. Bundaq birleshme herbiy manéwir 2002-yili 10-ayda xitay bilen qirghizistanning hemkarliqi astida, 2003-yili shangxey teshkilatigha eza besh döletning 1000 din artuq eskiri küchining qatnishishi astida qazaqistan we Uyghur éli teweside ötküzülgen idi. Démek, bu qétim rusiye térritoriyiside ötküzülüsh qarar qilin'ghan bolsimu, konkrét qeyerde bolidighanliqi éytilmighan.
Shangxey hemkarliq teshkilati kéngeymekchi
Rusiyining strana.Ru agéntliqining uchuridin melum bolushiche, rusiye dölet mudapi'e ministiri sérgéy iwanop shangxey hemkarliq teshkilatigha bu qétim bélarusiyining qatnishidighanliqini bildürgen. Bélarusiye gerche ottura asiya döliti bolmisimu, emma prézidént aléksandir lukashénko shangxey hemkarliqigha eza döletlerning bélarusiyining uninggha qatnishishigha qarshi emeslikike ishinidighanliqini bildürgen .Iran mesiliside buningdin bir qanche kün ilgiri moskwada ziyarette bolghan iran tashqi ishlar emeldari iranning shangxey hemkarliq teshkilatigha resmi kirish arzusini ipade qilghan bolup, nöwette, shangxey hemkarliq teshkilatining közetküchilik salahiyiti iran, pakistan, hindistan we mongghuliyige bérilgen idi.
Rusiyining staran.Ru agéntliqining xewer qilishiche, rusiye mudapi'e ministiri sérgéy iwanop shangxey hemkarliq teshkilatining iranning yadro pilani mesilisige bolghan meydani heqqide toxtilip, "shangxey hemkarliq teshkilati iran hujumgha uchrighan ehwal astida uni qoghdimaydu, shangxey hemkarliq teshkilati iranning mudapi'e we bixeterlikige nisbeten héchqandaq mejburiyetni zimmisige almighan, chünki iran peqetla bu teshkilatning közetküchisi " dep bildürüsh arqiliq shangxey hemkarliq teshkilati iranni qoghdaydu dégen qarashlarni inkar qilghan. Emma, u rusiye bilen xitayning iran mesilisini söhbet yoli arqiliq hel qilish meydanini qayta tekitligen.
Amérika herbiy bazisi mesilisi
Shangxey hemkarliq teshkilatining ötken yili astanda échilghan yighinida ottura asiyadiki amérika herbiy bazisini chékindürüsh mesilisi otturigha qoyulghandin kéyin, özbékistandiki amérika herbiy bazisi taqalghan idi. Yéqinda qirghizistan terep amérikigha bishektiki baza üchün 200 milyon dollar kira heqqi tölesh telipini otturigha qoydi. Arqidinla qirghizistan prézidénti qurmanbék baqiyéw moskwani ziyaret qilip, qirghizistandiki rusiye herbiy bazisining dawamliq turushini qollaydighanliqini bildürdi hemde rusiye bilen bolghan herbiy-iqtisadiy hemkarliqlarni kücheytishke qoshuldi.
Béyjingda échilghan bu qétimqi yighin'gha qatnashqan qirghizistan mudapi'e ministiri isma'il issaqop, qirghizistandiki amérika herbiy bazisi mesilisi heqqide toxtilip, hazir bir mutexessisler guruppisining mezkur mesilisi heqqide ishlewatqanliqi, ularning xulasiliridin kéyin bazigha munasiwetlik qarar chiqiridighanliqini bildürdi.
Shangxey hemkarliq teshkilati zadi kimge qarshi?
Shangxey hemkarliq teshkilati qurulghandin tartip, üch xil küchke qarshi turush shu'ari astida ottura asiya döletlirining xitay bilen birliship, Uyghurlarning siyasiy heriketlirige zerbe bérip kéliwatqanliqi melum. 2001-Yilidiki séntebir weqesidin kéyin, xitay shangxey hemkarliq teshkilatining yighinlirida we mezkur teshkilatqa eza döletlerning herbiy, bixeterlik we siyaset sahesidiki rehberliri bilen bolghan uchrishishlirida shuningdek birleshme herbiy manéwirlirida ashkara halda " sherqiy türkistan küchliri"ge qarshi ortaq küresh qilish, "sherqiy türkistan küchlirini xelq'ara térrorchiliqning bir qisimi dep qarash" dégen shu'arni kötürüp chiqqan bolup, mutexessislerning qarishiche, xitay shangxey hemkarliq teshkilati arqiliq Uyghurlarning siyasiy, insan hoquqlirini muddi'a qilghan heriketlirige zerbe bérishni muhim meqset qilghan.
Köpinche gherb közetküchiliri yene shangxey hemkarliq teshkilatining rusiye bilen xitayning bashlamchiliqidiki , herbiy -siyasiy jehettin amérikining ottura asiyadiki tesirini siqip chiqirish, shimaliy atlantik okyan ehdi teshkilatining sherqqe kéngiyishining aldini élishni muddi'a qilghan herbiy -siyasiy teshkilat ikenlikini otturigha qoyushmaqta. Lékin , xitay we rusiye rehberliri bu bahani izchil inkar qilsimu, emma ular sherqiy türkistan musteqilliqini meqset qilghan Uyghur siyasiy herikitige bölgünchilik, diniy esebiylik we térrorchiliq dégen sho'ar astida qarshi turidighanliqini héch qachan inkar qilghan emes.(Ümidwar)
Munasiwetlik maqalilar
- Shangxey hemkarliq teshkilati amérikigha qarshi
- Xitay bilen rusiye asiyagha hökümranliq qilmaqchimu?
- Shangxey hemkarliqi ramkisi astidiki Uyghur mesilisi
- Rusiye-xitay munasiwetliri heqqidiki qarashlar
- Ejdiha yoli
- Ottura asiyaning kelgüsi zor
- Xitay bilen rusiye qazaqistan néfitini talashmaqta
- Shangxey hemkarliqi kimge kérek?
- Shangxey hemkarliq teshkilati gherbke qarshi küch uyushturmaqta
- "Ottura asiya birlikige zerbe" mawzuluq maqalining aptori bilen söhbet