Alem boshluqidimu xitayning exletliri leyleydu

• Muxbirimiz welining bu heqtiki melumati
• Download story audio

Amérikida chiqidighan "awi'atsiye heptilik géziti" ning xewer qilishiche, amérikining merkizi axbarat idarisi 11 ‏- yanwar küni xitayning sün'iy hemrahlargha hujum qilidighan qorallarni sinaq qilip, bundaq bashqurulidighan bomba bilen özi 1999 ‏- yili alem boshluqigha qoyup bergen sün'iy hemrahgha hujum qilip uni 800 klométirdin artuq igizlkte pachaqlighanliqini bayqighan.

Amérika xitaydin sün'iy hemrahqa hujum qilidighan qoralni sinaq qilishning meqsitini dunyagha chüshendürüshini telep qildi

B b s ning xewer qilishiche, amérika, yaponiye, awstraliye, kanada qatarliq döletler xitayni alem boshluqida herbiy hujum xaraktérlik qoral sinaq qildi, dep eyibligen. Amérika tashqi ishlar ministirliqi "buningdin kéyin dunyada alem boshluqida herbiy teyyarliq musabiqisi kélip chiqmasliqini ümid qilimiz" dégen. Aqsarayning uchur agéntliqi "xitay alem boshluqida sün'iy hemrahni étip partlitip, uni tazilimighan" dep eyiblep, xitaydin bundaq hujum xaraktérlik qoralni sinaq qilishning meqsitini dunyagha chüshendürüshini telep qilghan. Amérikining kéngesh palatasi "amérika xitay bilen alem boshluqida herbiy teyyarliq musabiqisi élip barmaydu" dep jakarlighan. Emma xitay hazirgha qeder jim turuwilip, qoyulghan su'allarni jawabsiz qaldurmaqta.

Xitayning herbiy qisimliri chong özgirish yasawatidu

Pentiganning yéqinda amérika dölet mejlisige yollighan doklatida bayan qilinishiche, xitayning herbiy qisimliri hazir chong özgirish yasawatidu, öz tupriqida tirkishish jéngi élip bérishnila nishan qilghan xitay herbiy qisimliri hazir reqibliri bilen yuqiriy téxnikiliq qisqa waqitliq zamaniwiy jeng qilishni nishanlighan herbiy qisimgha aylanmaqta.

Doklatta bayan qilinishiche, xitay herbiy xirajetlerni 3 hesse ashurush arqiliq hazir rayon xaraktérlik herbiy tengpungluqni buzup tashlap, yadro qorallirini zamaniwiylashturup, quruqluq we déngizdiki herbiy küchini östürüp, rayon xaraktérlik tehdit bolup kötürülüp chiqmaqta. Alem boshluqida xitayning herbiy hujum xaraktérlik qorallarni sinaq qilghanliqi köpinche halda sün'iy hemrahlargha tayinip herbiy alaqe qilidighan amérika üchün éytqanda bir sezgür mesile.

Jorji bush 2003 ‏- yili "amérika özining sün'iy hemrah séstimisigha hujum qilghan düshminige zerbe béridu" dep jakarlighan idi

Lawra grigo xanimning "yershari bixeterliki" zhurnilda élan qilghan "sün'yi hemrahlargha qarshi turidighan qorallar tarixi" dégen maqaliside bayan qilinishiche, sowét ittipaqi 1950 ‏- yillardin bashlapla sün'iy hemrahlargha hujum qilidighan bolistik bomba yasashqa kirishken idi. Sowét ittipaqi 1960 ‏- yili amérikining U-2 belgilik jasusluq ayrupilanini sün'iy hemrahqa hujum qilidighan qoral bilen atqandin kéyinki 40 yildin buyan, amérika bilen rusiye alem boshluqida qollinidighan herbiy qorallarni cheklesh yolida ilgirilewatidu. 1963 ‏- Yili bu ikki dölet otturisida bundaq qorallarni qismen cheklesh kélishimi imzalan'ghan idi. Sowét ittipaqi 1976 ‏- yilidin bashlap bundaq qorallarni 160 klométirliq igizliktin 1600 kilométirliq igizlikkiche bolghan da'iride sinaq qilishni toxtatti. Shuningdin kéyinmu, bu jehette amérika bilen sowét ittipaqi otturisida yéngi cheklimiler imzalinip turdi. Amérika prézidénti jorji bush 2003 ‏- yili 4 ‏- ayda, dunyada alem boshluqidiki pen- téxnika eslihelirige hujum qilishni meqset qilghan téxnikilarning tereqqi qilduruliwatqanliqi, bolupmu hujum xaraktérlik qozghitilghan nur téxnikisining kéngeytiliwatqanliqigha qarita "amérika özining sün'iy hemrah séstimisigha hujum qilghan düshminige zerbe béridu" dep jakarlidi.

Jallat qolidiki xenjerni koktat toghrash üchün dése kim ishinidu?

B b s ning tor bétige xongkongdin yézilghan bir obzorda "junggo alem boshluqi téxnikisi jehette amérika bilen rusiyidin bir nechche on yil kéyin, amérika bilen rusiye sün'iy hemrahlirini alem boshluqidin qayturup kéleleydu, lékin xitay undaq qilalmaydu. Xitay hazirqi alem téxnikisini gherbtin oghrilap kelgen, emma hemmini toluq oghrilap kélelmigechke, xitay hazir özi chiqarghan sün'iy hemrahlarni qayturup kélidighan téxnikigha ige emes, shunglashqa özi alem boshluqigha chiqarghan sün'iy hemrah konirap ketkende uni étip partlitip, insaniyetning ortaq bayliqi bolghan alem boshluqida exlet peyda qilmaqta,junggoning téxnikisi saqta téxnika" déyilgen. Shénjéndin yézilghan bir obzorda "amérikigha yétishiwalimiz dégen shu'ar emelge ashti, amérikida, rusiyide bar téxnika hazir junggodimu bar, biz buningdin pexirlinimiz, biz buni tinchliq üchün ishlitimiz" déyilgen. Chungchingdin yézilghan bir obzorda "jallat qolidiki xenjerni koktat toghrash üchün dése kim ishinidu?" déyilgen. (Weli)