Пәнтагон доклатида хитайни америкиниң әң чоң һәрбий рәқиби дәп көрсәтти


2006.02.06
CHINA-ARMS-ISRAEL-MILITA-22.jpg
2004-Йили 6-декабир. Бейҗиңдики һәрбий музейханидики "қизил байрақ" -2 башқурулидиған бомба. AFP

Америка дөләт мудапиә министирлиқи 3‏-феврал күни 4 йилда бир чиқиридиған дөләт мудапиә тәкшүрүш доклатини елан қилип, хитайни америкиниң һәрбий ишлиридики әң чоң рәқиби дәп көрсәтти. Доклатта хитайниң һәрбий саһәдики тәрәққияти вә америкиниң һәрбий ишлириға көрситидиған тәсири бир қанчә йәрдә тилға елинған һәмдә униңда " хитай‏- америкиниң әнәнивий һәрбий үстүнликигә тақабил туруш үчүн йоқитиш характерлик һәрбий техникиларни тәрәққий қилдуруш еһтималлиқи әң чоң болған дөләттур" дәп йезилған.

Хитай һәрбий күчини мәхпи тәрәққи қилдурмақта

Доклатта йәнә хитайниң дунядики асаслиқ баш көтириватқан дөләтләрниң бири болуп, униң америка билән һәрбий риқабәт елип бериш еһтималлиқи әң чоң болған дөләт икәнлики оттуриға қоюлған.

Доклатта көрситилишичә, хитай илгири муқим вәзийәтни сақлап кәлгән болсиму, лекин 1996‏- йилидин башлап, мәхпий һалда һәрбий күчи қурулушини тәрәққий қилдурған һәмдә һәрбий хираҗитини йилдин-йилға һәссиләп ашурған. Хитай мәбләғ салған юқири техникилиқ һәрбий саһәләр болса, електронлуқ уруш, бошлуқта қарши туруш уруши, башқурулидиған бомба, илғар вә универсал типтики һава бошлуқида мудапиәлиниш сестимиси, йеңи дәвр су минаси, илғар су асти парахоти, йәр үсти вә деңиз йүзи базилиридики истратегийилик ядро бомбилири вә учқучисиз айрупилан қатарлиқларни өз ичигә алидикән.

Америка дөләт мудапиә министирлиқиниң сиясәт чиқириш ишлириға мәсул муавин секритари райин хеннри мәзкур доклат һәққидики ахбарат елан қилиш йиғинида, хитайниң һазир райондики асаслиқ күч һесаблинидиғанлиқини билдүрди. Лекин у йәнә, америкиниң йәнила хитайниң тинч иқтисадий тәрәққият йолини вә сиясий әркинлик принсипини таллишини бәкрәк қоллайдиғанлиқини әскәртти. У мундақ дәйду:

"Хитай һазир райондики барғансери күчийиватқан бир күч. Бу кәлгүсидә техиму муһим рол ойнайду. Биз уларниң нәтиҗилик илгирилишигә һәмкарлишишниму халаймиз. Биз йәнә хитайниң һәрбий тәрәққиятини техиму очуқ тутушини үмид қилимиз. Шуниң билән бир вақитта йәнә, хитай билән қурулуш характерлик һәмкарлиқ мунасивити орнитишни халаймиз".

Америка хитайни тәһдит дәп қаримайду

Райин хеннри сөзидә йәнә, америка һәрбий тәрәп, хитайниң һәрбий тәрәққиятини хәлқарадин йошурмаслиқини үмид қилидиғанлиқини һәмдә һәрбий пилани һәққидики мәқситини чүшәндүрүши керәкликини билдүрди. Америкида болупму йеқинқи бир нәччә йиллардин буян "хитай тәһдити" қариши көп оттуриға чиқиватқан болуп, райин хенери йиғинда, улар чиқарған бу доклатниң хитайни тәһдит дәп қаримиғанлиқини әскәртти. У мундақ дәйду

"Бу тәһдит қаришини асас қилған әмәс. Биз тәһдит қаришидин өтүп кәттуқ. Бизниң бу йәрдә тәкитләватқинимиз иқтидар мәсилиси. Биз бу доклатта асаслиқи алдимиздики 4 чоң риқабәтни көрситип бәрдуқ. Шундақла биз кәлгүсидики бу риқабәтләргә асасән иқтидаримизни тәрәққий қилдуримиз".

Райин хенри сөзидә йәнә, америкиниң хитай билән һәмкарлиқ мунасивитини орнитишиниң, өз нөвитидә йәнә хитайни дүшмәнлик йолини тутмаслиққа қайил қилишниму өз ичигә алидиғанлиқини билдүрди. У " биз хитайни һәқиқий бихәтәрлик еһтияҗидики һәрбий иқтидариға маслишиши керәк йәни пәқәт район ичидики һәрбий иқтидариға игә болиши керәк дәп қараймиз" дәп көрсәтти.

Доклатта йәнә, америкиниң нәзиридики баш көтириватқан дөләтләр арисида русийә билән һиндистан болсиму, лекин йәнила хитайниң һәрбий иқтидариниң америка үчүн күчлүк риқабәт һесаблинидиғанлиқи әскәртилгән.

Америка дөләт мудапиә министирлиқи 4 йилда бир елан қилидиған бу доклатини алдинқи қетим 2001‏- йили чиқарған болуп, бу қетимқиси 11‏- сентәбир вәқәсидин кейин чиқирилған һәмдә америкиниң һәрбий истратегийиси вә еһтияҗи һәққидә тәпсилий тәкшүрүш елип берилған бир қетимлиқ доклат һесаблиниду. Бу доклатта асаслиқи америкиниң кәлгүси 20 йил ичидики дуч келидиған бихәтәрлик риқабәтлири алдин қияс қилиниду. (Пәридә)

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.