Pentagon doklatida xitayni amérikining eng chong herbiy reqibi dep körsetti

• Muxbirimiz peridening bu heqtiki melumati
• Download story audio

2004-Yili 6-dékabir. Béyjingdiki herbiy muzéyxanidiki "qizil bayraq" -2 bashqurulidighan bomba. AFP

Amérika dölet mudapi'e ministirliqi 3‏-féwral küni 4 yilda bir chiqiridighan dölet mudapi'e tekshürüsh doklatini élan qilip, xitayni amérikining herbiy ishliridiki eng chong reqibi dep körsetti. Doklatta xitayning herbiy sahediki tereqqiyati we amérikining herbiy ishlirigha körsitidighan tesiri bir qanche yerde tilgha élin'ghan hemde uningda " xitay‏- amérikining en'eniwiy herbiy üstünlikige taqabil turush üchün yoqitish xaraktérlik herbiy téxnikilarni tereqqiy qildurush éhtimalliqi eng chong bolghan dölettur" dep yézilghan.

Xitay herbiy küchini mexpi tereqqi qildurmaqta

Doklatta yene xitayning dunyadiki asasliq bash kötiriwatqan döletlerning biri bolup, uning amérika bilen herbiy riqabet élip bérish éhtimalliqi eng chong bolghan dölet ikenliki otturigha qoyulghan.

Doklatta körsitilishiche, xitay ilgiri muqim weziyetni saqlap kelgen bolsimu, lékin 1996‏- yilidin bashlap, mexpiy halda herbiy küchi qurulushini tereqqiy qildurghan hemde herbiy xirajitini yildin-yilgha hessilep ashurghan. Xitay meblegh salghan yuqiri téxnikiliq herbiy saheler bolsa, éléktronluq urush, boshluqta qarshi turush urushi, bashqurulidighan bomba, ilghar we uniwérsal tiptiki hawa boshluqida mudapi'elinish séstimisi, yéngi dewr su minasi, ilghar su asti paraxoti, yer üsti we déngiz yüzi baziliridiki istratégiyilik yadro bombiliri we uchquchisiz ayrupilan qatarliqlarni öz ichige alidiken.

Amérika dölet mudapi'e ministirliqining siyaset chiqirish ishlirigha mes'ul mu'awin sékritari rayin xénnri mezkur doklat heqqidiki axbarat élan qilish yighinida, xitayning hazir rayondiki asasliq küch hésablinidighanliqini bildürdi. Lékin u yene, amérikining yenila xitayning tinch iqtisadiy tereqqiyat yolini we siyasiy erkinlik prinsipini tallishini bekrek qollaydighanliqini eskertti. U mundaq deydu:

"Xitay hazir rayondiki barghanséri küchiyiwatqan bir küch. Bu kelgüside téximu muhim rol oynaydu. Biz ularning netijilik ilgirilishige hemkarlishishnimu xalaymiz. Biz yene xitayning herbiy tereqqiyatini téximu ochuq tutushini ümid qilimiz. Shuning bilen bir waqitta yene, xitay bilen qurulush xaraktérlik hemkarliq munasiwiti ornitishni xalaymiz".

Amérika xitayni tehdit dep qarimaydu

Rayin xénnri sözide yene, amérika herbiy terep, xitayning herbiy tereqqiyatini xelq'aradin yoshurmasliqini ümid qilidighanliqini hemde herbiy pilani heqqidiki meqsitini chüshendürüshi kéreklikini bildürdi. Amérikida bolupmu yéqinqi bir nechche yillardin buyan "xitay tehditi" qarishi köp otturigha chiqiwatqan bolup, rayin xénéri yighinda, ular chiqarghan bu doklatning xitayni tehdit dep qarimighanliqini eskertti. U mundaq deydu

"Bu tehdit qarishini asas qilghan emes. Biz tehdit qarishidin ötüp kettuq. Bizning bu yerde tekitlewatqinimiz iqtidar mesilisi. Biz bu doklatta asasliqi aldimizdiki 4 chong riqabetni körsitip berduq. Shundaqla biz kelgüsidiki bu riqabetlerge asasen iqtidarimizni tereqqiy qildurimiz".

Rayin xénri sözide yene, amérikining xitay bilen hemkarliq munasiwitini ornitishining, öz nöwitide yene xitayni düshmenlik yolini tutmasliqqa qayil qilishnimu öz ichige alidighanliqini bildürdi. U " biz xitayni heqiqiy bixeterlik éhtiyajidiki herbiy iqtidarigha maslishishi kérek yeni peqet rayon ichidiki herbiy iqtidarigha ige bolishi kérek dep qaraymiz" dep körsetti.

Doklatta yene, amérikining neziridiki bash kötiriwatqan döletler arisida rusiye bilen hindistan bolsimu, lékin yenila xitayning herbiy iqtidarining amérika üchün küchlük riqabet hésablinidighanliqi eskertilgen.

Amérika dölet mudapi'e ministirliqi 4 yilda bir élan qilidighan bu doklatini aldinqi qétim 2001‏- yili chiqarghan bolup, bu qétimqisi 11‏- séntebir weqesidin kéyin chiqirilghan hemde amérikining herbiy istratégiyisi we éhtiyaji heqqide tepsiliy tekshürüsh élip bérilghan bir qétimliq doklat hésablinidu. Bu doklatta asasliqi amérikining kelgüsi 20 yil ichidiki duch kélidighan bixeterlik riqabetliri aldin qiyas qilinidu. (Peride)