Xitay bu yilqi herbiy sélinmini 17.8 % Köpeytti

• Muxbirimiz erkinning bu heqtiki melumati
• Download story audio

2006 – Yili 30 öktebir küni bir kishi juxeydiki bir körgezmixanida xitayda yasalghan P12 tipliq bashqurulidighan bombini qarimaqta. Yéqinda xitay da'irilirining özining bir sun'iy hemrahini étip chüshürüshni, xelq'araning diqqitini qozghidi. AFP

Xitay bash ministiri düshenbe küni xelq qurultiyi wekillirige hökümet xizmitidin bergen doklatida herbiy qisimlarning üzlüksiz kücheytilidighanliqini jakarlap, bu yilqi xitay herbiy xam chotining 17.8 Pirsent köpeytilgenlikini élan qildi. Xitay yéqinqi on nechche yildin béri, herbiy sélinmisini ikki xaniliq san boyiche üzlüksiz köpeytip kelgen bolsimu, lékin bu qétimqisi herbiy xam chotning eng jiq köpeytilgen bir yili bolup hésablinidu.

Xitayning herbiy xam choti amérika xitay herbiy qurulushining tereqqiyati ashkara emes, dep endishe qiliwatqan shundaqla xitayni herbiy sélinmining ashkariliq derijisini yuqiri kötürüshke chaqiriwatqan bir mezgilde élan qilindi.

Istratégiyilik wezipe

Xitay bash ministiri wén jyabaw düshenbe küni xelq qurultiyigha bergen xizmet doklatida 2007 - yilqi xitay herbiy xam chotining 2006 - yilgha qarighanda 17.8 Pirsent köpeytilip, 45 milyard dollargha östürülidighanliqini jakarlidi. Bu 2007 - yilning herbiy xam choti 2006 - yilgha qarighanda 6 milyard 840 milyon dollar köp dégenliktur. Wén jyabaw, qurultaydiki 3000 neper wekilge bergen xizmet doklatida "stroluq dölet mudapi'e séstimisi berpa qilish we qudretlik xelq armiyisi qurup chiqish sotsiyalistik zamaniwiylashturush yolidiki istratégiyilik wezipilerning biri " deydu.

Fransiye axbarat agéntliqining xewer qilishiche, herbiy xam chotning östürülgenliki qurultaydiki herbiy wekillerning alqishigha érishken shundaqla qurultayning yuqiri derijilik bir herbiy wekili, teywen mesilisi herbiy xam chotning köpeytilishidiki amillarning biri, dep qaraydighanliqini bildürgen bolsimu, lékin bu birdin - bir amil hésablanmaydighanliqini, chünki xitaygha kéliwatqan tehditning köp tereplimilik tehdit ikenlikini bildürgen.

Xitay xelq qurultiyining bayanatchisi jyang énju, qurultay bashlinishning aldida ötküzgen muxbirlarni kütüwélish yighinida, herbiy xam chotning dölet bixeterliki we birlikige qaritilghanliqini shundaqla "junggoning bashqa döletler bilen herbiy hazirliqlar musabiqisi élip bérish we bashqa döletlerge tehdit sélish yaki kelgüside tehdit sélish niyiti yoqliqini" tekitligen bolsimu, lékin amérika we xitayning etrapidiki qoshna döletler xitay herbiy qurulushining mexpiy élip bériliwatqanliqini eskertip , xitayni herbiy qurulushning ashkariliq derijisini yuqiri kötürüshke chaqirmaqta.

Amérika: muhim mesile xitayning néme qilmaqchi boluwatqanliqini bilish

Xitay xelq qurultiyi bayanatchisi jyang énju, yekshenbe küni muxbirlargha wén jyabawning herbiy xam chotni az kem 18 % östüridighanliqini ashkarilighanda, amérikining mu'awin tashqi ishlar ministiri jon négriponté béyjingni ziyaret qiliwatatti. U, xitayning herbiy xam chotni köpeytkenlikige inkas qayturup, bush hökümitining bu mesilidiki endishisini tilgha aldi.

Nigriponténing eskertishiche, bu yerdiki mesile xitayning herbiy xam chotni qanchilik östürgenliki emes, belki xitay herbiy qurulush tereqqiyatining ashkariliq derijisi we xitayning néme qilmaqchi boluwatqanliqini bilishtur. Béyjingda muxbirlargha amérika dölet mudapi'e ministirliqi we xitay herbiy da'irilirining söhbetni kücheytishke éhtiyaji barliqini tekitligen nigriponté, " biz söhbet ötküzülishini xalaymiz we buning bilen biz xitayning zadi néme oyi barliqi toghrisida téximu yaxshi chüshenchige ige bolalaymiz " deydu.

"Washin'gton pochta géziti" ning düshenbe künki xewiride eskertishiche, amérika dölet mudapi'e ministirliqining melumatigha asaslan'ghanda , eger xitayning herbiy eslihelerni sétiwélishqa xejligen pulini hésablisa, xitay herbiy xam chotining omumi sommisi élan qilin'ghandin 3 hesse köp bolushi mumkin. 2007 - Yili xitayning yéqinqi 17 yil mabeynide herbiy xam chotni 1995- yili 21%, 1994 - yili 18% östürgenlikini hésabqa almighanda eng köp östürgen bir yildur.

Xitay kompartiyisidiki egeshme késellik

Amérikida yashaydighan xitay mesililiri tetqiqatchisi lyu shawbo, xitayning herbiy qurulush tereqqiyatini ashkara élan qilishigha tosalghu boluwatqan sewebler heqqide toxtilip, buninggha asasliqi ikki amilning sewebchi boluwatqanliqini, bolupmu xitay rehberliridiki özige ishenmeslik rohi haliti sewebchi boluwatqanliqini bildürdi. Lyu shawbo, "hemme nersini herbiy mexpiyetlik, dep qarash junggo kompartiyisidiki uzun yillar jeryanida shekillen'gen bir egeshme késellik " deydu. Uning eskertishiche, "kompartiye bir tereptin herbiy ishlar ashkarilansa ichki qisimda muqimsizliqni keltürüp chiqiridu, dep ensirise, yene bir tereptin kompartiye uzun yillarghiche gherb dunyasi, amérika shundaqla qoshna eller bilen düshmenlik halitide tutup kelgen bolup, u özige ishinidighan yaki herbiy alaqe qilidighan tejribige ige emes".

Xitay xelq qurultiyining bayanatchisi jyang énju, xam chotni köpeytish asasliqi herbiylerning turmush shara'itini yaxshilash, herbiy telim - terbiyini kücheytishke serp qilinidighanliqini bildürgen bolsimu, lékin herbiy xam chot teywen we yaponiye da'irilirini bi'aram qildi. Teywenning xitay ishlar komitéti bayanatchisi lyu déshünning eskertishiche, " bu reqem junggoning teywen'ge séliwatqan tehditining küchiyiwatqanliqini körsetmekte shundaqla xitay herbiy küchining tereqqiyati rayondiki herbiy küchler tengpungliqigha tesir yetküzmekte.

Herbiy xamchotning köpeytilishining sewebliri

Lyu shawbo, xitayning herbiy xam chotni yilsiri köpeytishige töwendiki 3 amilning sewebchi boluwatqanliqini bildürdi. Lyu shawbo, " birinchidin, herbiy xam chotni köpeytse herbiylerning qollishigha érishish mumkin. Bu xu jintaw, wén jyabaw we hazirqi hakimiyet üchün éytqanda intayin muhim. Eger miltiqning qollishi bolmisa, bu hakimiyetning inawiti bolmaydu. Herbiy xam chotni köpeytish dégenlik junggodiki herbiy sana'et guruhining qollishigha érishish dégenliktur " dep körsetti. Lyu shawboning eskertishiche, xitayning herbiy xam chotni köpeytishidiki ikkinchi sewebi teywen amilidur shundaqla teywen amili xitay rehberliridiki bixeterlik éngi bilen alaqidar mesile, bolupmu xitay rehberliridiki krizis tuyghusi bilen munasiwetliktur " .

Lyu shawbo , herbiy sélinmini köpeytishke sewebchi boluwatqan üchinchi amilni " xitay iqtisadi tereqqiyatining éhtiyaji" bilen munasiwetlik, dep körsetti. ‏ U, "yéqinqi yillardin béri, xitay iqtisadining ichki éhtiyaji halsiridi. Hökümet her xil tedbirlerni qollinip baqqan bolsimu, lékin bu ichki éhtiyajni janlanduralmidi. Bu ehwalda herbiy sana'etni rawajlandurush yaki dölet mudapi'e sana'itige meblegh sélish ichki éhtiyajni janlandurushning bir bösüsh nuqtisi, dep qariliwatqan bolsa kérek" deydu.

Lyu shawboning eskertishiche, xitayning herbiy sélinmini köpeytish pilani qisqa muddet ichide yaponiye qatarliq döletlerde herbiy xam chotni köpeytish hewisi peyda qilmasliqi mumkin. Chünki xitay omumi herbiy sapa jehette yenila bu döletlerning riqabetchisi emes. Yaponiye hökümiti düshenbe küni xitayning herbiy xam chotni köpeytkenlikige inkas qayturghanda xitayni herbiy siyaset we herbiy sélinmining ashkariliq derijisini yuqiri kötirishke chaqirdi. Yaponiye ichki kabént sékritari yasuxisa shi'ozaki, " herbiy xam chotning sani élan qilin'ghanni hésabqa almighanda uning ichidiki bezi amillar yenila mewhüm " deydu. (Erkn)