Hindistan xitayning zémin telipini ret qildi

• Muxbirimiz erkinning bu heqtiki melumati
• Download story audio

Bir hindistan eskiri xitay – hindistan urushida xitay chégrisigha yéqin jayda. "Life" Zhornilining 1962 – yili 16 – noyabirdiki sanida élan qilin'ghan. Image courtesy: Life

Zémin mesilisi xitay - hindistan otturisida uzun yillardin béri hel bolmay kéliwatqan talash - tartishtiki ixtilaplarning biri bolup kelmekte. Hindistanning sherqiy shimalidiki tibet bilen chégrilinidighan arunachal pradésh shtati bilen jamu - keshmirning Uyghur aptonom rayoni bilen chégrilinidighan aqsaychin rayonining igilik hoquqi, xitay - hindistan arisida 1962 - yildiki chégra toqunushini keltürüp chiqarghan.

"Asiya waqti géziti" ning xewer qilishiche, xu jintaw - 20 noyabir küni bashlinidighan hindistan ziyaritide hindistan bash ministiri manmuxan sing we prézidént abdukérim kalamlar bilen xitay shirketlirining hindistanda soda qilishini qolaylashturidighan xitaygha erkin bazar döletlik orni bérish mesilisini muzakire qilmaqchi. Lékin chégra mesilisi xu jintawning bu sepiride muzakire qilinidighan muhim témilarning biri bolup qélishi mumkin.

Uchrishish aldidiki zimin talishi

Xitayning hindistandiki bash elchisi sün yüshi düshenbe küni arunachal pradésh shtatini xitay zémini, dep jakarlighandin kéyin, chégra mesilisi xu jintawning ziyariti bashlinish aldida turghan halqiliq peytte , yene talash tartish qozghidi. Hindistan bolsa xitayning zémin telipini ret qilip, arunachal pradésh we xitay terep kontrol qilip turuwatqan aqsaychin rayonlirini hindistan igilik hoquqidiki zéminlar, dep eskertmekte.

Sün yishi hindistan téléwiziye istansisining ziyaritini qobul qilghanda "siler arunachal pradésh shtati, dep atiwalghan zéminning hemmisi junggo térritoriyisi. Bizning bu zéminlarda igilik hoquqimiz bar" dep tekitligen. Lékin seyshenbe küni hindistan tashqi ishlar ministiri pranab mukérjéy xitay bash elchisining bayanatini ret qilip, "arunachal pradésh hindistanning ayrilmas bir qisimi" dep körsetti.

Birleshme axbarat agéntliqining eskertishiche, arunachal pradésh shtatining bashliqi sing, xitay elchisi bu mesilini "metbu'atta munazire qilmasliqi kérek idi" dep tekitligen. Lékin béyjingda xitay tashqi ishlar ministirliqi bayanatchisi jyang yüy sün yishini aqlap, junggoning bu mesilidiki meydani "nahayiti éniq" dédi. Jyang yüy "bu mesilini dostane muzakiriler arqiliq hel qilish mumkin" dep tekitligen bolsimu, lékin bu toghrisida inchikilep toxtilishni xalimidi.

Xitay da'iriliri zimin talishida yeken xanliqi chégrisini pakit qilmaqta

Közetküchiler , sün yishining sözini xu jintawning ziyaritige paydisiz weziyet yaritishi mumkin, dep perez qilmaqta. Amérikidiki xitay istratégiye tetqiqat ornining mutexessisi lyu shawjuy, "xu jintaw hindistanni ziyaret qilmaqchi bolup turghanda sün yishining bu sözlerni qilishi xu jintawning ziyaritige paydisiz weziyet yaritidu " dédi. Hindistan - xitay arisidiki talash - tartish tibet, Uyghur aptonom rayoni we hindistan chégrisidiki 125 ming kuwadirat kilométir zémin'gha chétilidu. Xitay aqsaychin rayonini 1962 - yildiki chégra toqunushida bésiwalghan. Eyni chaghda xitay hökümiti bu rayonni 16 - esirde yerkent se'idiye xanliqining bashqurushidiki zéminlar idi, dep dawa qilghan. Yéngi déhli aqsaychindiki xitay igiliwalghan 38 ming kuwadirat kilométir zéminni hindistanning igilik hoquqidiki rayon, dep élan qilsa, xitay arunachaldiki 90 ming kuwadirat kilométir zéminni, bolupmu mezkur shtatning tawang rayonini xitay zémini, dep jakarlimaqta.

Xitay da'irilirining qarishiche, tawang rayoni tibet aptonom rayonining bir qisimi bolup, bu jay 6 - dalay lamaning tughulghan yurtidur. "Asiya waqti géziti" ning eskertishiche, xitay bash ministiri wén jyabaw 2005 - yili hindistanni ziyaret qilghanda aqsaychinni hindistan'gha qayturup bérish sherti bilen arunachalni xitaygha ötküzüp bérish teklipini otturigha qoyghan. Lékin hindistan adem olturaqlashqan rayonlar üstide xitay bilen sodilishishni ret qilmaqta.

Mutexessisler: tibet mesilisi hel qilinsa chégra mesilisi hel bolushi mumkin

Birleshme axbarat agéntliqining eskertishiche, bezi xewerlerde hindistan arunachalgha, xitay aqsaychin'gha ige bolush toghrisida kélishim hasil qilish mumkinchiliki mewjut, dep tekitligen bolsimu, lékin yuqiri derijilik bir hindistan emeldari, hindistan -xitay söhbet wekillirining "bezi ilgirileshke érishkenliki, emma axiriqi kélishim hasil qilishtin téxi yiraq" ikenlikini bildürgen.

Bezi közetküchiler xu jintawning ziyaritide chégra mesilisining hel qilghuch ilgirileshke érishish mumkinchiliki chong emes" dep qarimaqta. Gerche xitay tashqi ishlar ministirliqi sün yishining bayanatigha chüshenche bergen bolsimu, lékin bu mesile hindistan siyasiy saheside ghul -ghula qozghidi. Da'im xitayni medhileydighan béyjingperes hindistan kommunistik partiyisi bu qétim xitayni eyibligüchiler sépige qétildi. Mezkur partiye, bash ministir manmuxan singni hindistanning zémin igilik hoquqigha tajawuz qilidighan bu sözlerge hazirghiche zuwan sürmidi, dep eyibligen. Arunachal pradésh shtatining bashliqi sing xitayning chüshendürüshini ret qilish, sün yishini qayturup kétish toghrisida xitaygha oltumatum bérishni telep qildi. Lyu shawjuy, "xitay - hindistan arisidiki chong ixtilaplarning yene biri tibet mesilisidur " deydu. Tibet rohani dahisi dalay lama we uning sergerdan hökümiti 1959 -yildin béri hindistanning daramsala rayonini merkez qilip pa'aliyet élip barmaqta.

Bezi közetküchilerning eskertishiche, xitay - hindistan arisidiki chégra toqunushini hel qilishning achquchi tibet mesilisidur. Béyjing tibet mesilisini toghra bir terep qilsa, chégra mesilisi özlikidin hel bolushi mumkin. Béyjing hökümitining tibet siyasitini tenqidligen lyu shawjuy, "tibet mesilisining bir terep qilinish orni amérika, yawropa ittipaqi yaki hindistan emes, belki béyjing. Xitay hökümiti dalay lamani béyjinggha chaqirip, tibet mesilisini toghra bir terep qilishi kérek " dep körsetti. (Erkin)