Kanada parlaméntining ezasi hüseyin jélil mesilisi heqqide toxtaldi

• Ixtiyari muxbirimiz kamil tursunning bu heqtiki melumati
• Download story audio

Kanada parlamént ezasi Peggy Nash image courtesy: www.parl.gc.ca

Kanada parlaméntidiki tibet dostluq guruppisining ezaliridin bolghan Peggy Nash hüseyin jélil özbékistan da'irliri teripidin xitaygha ötküzülüp bérilgendin kéyin, bu heqte öz namida bayanat élan qilip we maqale yézip, kanada jama'itini bu mesilige köngül bölüshke chaqirghan yéngi démokratlar partiyisi parlamént ezasidur. Kanada parlaméntidiki tort chong partiyining biri bolghan yéngi démokratlar partiyisi hüseyin jélil mesilisi heqqide ikki qétim bayanat élan qilip, kanada hökümiti we kanada bash ministirini bu mesilige jiddi mu'amile qilishqa dewet qilghan we hüseyin jélil mesilisini hel qilish üchün derijisi yuqiri bolghan bir ömekni derhal xitaygha ewetishni teshebbus qilghanidi.

Bu munasiwet bilen biz parlamént ezasi Peggy Nash bilen hüseyin jélil mesilisi heqqide söhbet élip barduq. Ziyaritimizni qobul qilghan Peggy Nash kanada yéngi démokratlar partiyisining hüseyin jélil mesilisige ehmiyet bériwatqanliqini we kanada hökümitining hüseyin jélilning hoquqlirini qoghdash mejburiyiti barlighini eskertip mundaq dédi:

"Biz birinchidin, hüseyin jélil ependining ehwalining zadi qaysi derijide ikenlikini éniqlash üchün yuqiri derijilik diplomatlardin teshkil qilin'ghan bir ömekni derru xitaygha ewetishni, ikkinjidin, kanada bash ministiridin kanada puqrasining teqdirige shexsen köngül bölüshni teshebbus qiliwatimiz. Hüseyin jélil mesilisi alahide mesile. Chünki u siyasi panalan'ghuchi salahiyiti bilen kanadagha kelgen. Shunga kanada hökümitining xitayda ziyakeshlikke uchrawatqan hüseyin jélil ependining hoquqlirigha kapaletlik qilish we uni qoghdash mejburiyiti bar. Dölitimiz pütün dunyadin köchmen we siyasi panahlan'ghuchilarni qobul qilidighan dölet. Eger siyasi panaliq tiligüchiler burunqi dölitige qayturulup ziyankeshlikke uchrisa, bundaq ehwalda kanada oz puqrasigha yardem qolini sunalmisa, bu kanadaning obrazigha ziyan élip kélidu".

Peggy Nash Xitay hökümitining hüseyin jélilni sotlimaqchi bolghanliqidin bashqa héchqandaq uchur bermigenliki, shunga uning teqdiri heqqide herxil söz- chöcheklerning otturigha chiqiwatqanliqini otturigha qoyup mundaq dédi:

"Men federal hökümetning hüseyin jélil heqqidiki pa'aliyetlirining nime üchün hazirghiche ünümi bolmaywatqanliqini bilmeymen. Ama biz ularni bu mesilige intayin jiddi qarashqa hemde imkaniyetning bariche bu heqte tiz herket qilishqa ündewatimiz. Köpligen kanadaliqlar hüseyin jélil ependining teqdirige köngül böliwatqanliqi üchün kanada hökümiti bu mesilige ehmiyet bériwatidu. Lékin biz téxiche hüseyin jélil ependining ehwalining zadi nedin negichilikini bilmeymiz. Méningche, buninggha peqet xitaydiki démokratik pirinsiplargha yat bolghan- hemmini yeng ichide élip baridighan siyaset sewep boliwatidu. Shunga héli uning pat arida ölümge höküm qilinidighanliqi heqqide xewer otturigha chiqsa, héli uninggha palan yilliq qamaq jazasi höküm qilin'ghanliqi heqqide xewerler tariliwatidu. Bularni delilesh teske toxtawatidu".

Peggy Nash Xitay hökümitining hüseyin jélilning kanada puxraliq salahitini ret qilghanliqining xitay bilen kanada otturisida qatmalliq weziyiti shekillendürgenlikini otturigha quyup mundaq dédi:

"Éniq bir nerse shuki, hüseyin jélil ependi kanada puqrasidur. Shunga biz, kanada özining mejburiyitini ada qilish kérek dep qaraymiz. Uning üstige u qanunluq we kishilik hoquq sahesi boyiche kanada puqrasi bolghan. Eger xitay hökümiti hüseyin jélil ependini sotlimaqchi bolidiken, bizning choqum buningdin xewrimiz bolishi u yerdiki qanuni resmiyetler choqum uchuq ashkara élip bérilishi shert. Shundila kanada bulargha ishineleydu, emma hazirqi ehwal buning tetürisiche boliwatidu. Xitay hökümitining hüseyin jélil arqiliq nime meqsetke yetmekchi bolghanliqi hazirghiche bizge qarangghu boliwatidu".

Peggy Nash Xitay hökümitining uninggha terorchi qalpighi keygüzüshke uriniwatqanliqi heqqide toxtilip mundaq dédi:

Hökümetler üchün birawgha terrorist qalpiqini kiygüzüsh arqiliq uning hoquqini ret qilish intayin asan. Biz bundaq qalpaq kiygüzidighan ishlargha alahide diqqet qilishimiz kérek. Xitay hökümiti hüseyin jélil ependini qanuni meslihetchisi bilen körüshtürüshi, qanuni resmiyetler boyiche ish qilishi kérek. Biz xitayning ölüm jazasi bérish xatirisige alahide diqqet qilimiz. Xitayda nurghunlighan kishiler dini étiqadliri we erkinlikni teshebbus qilghanliqi üchün ölüm jazasigha uchrap keldi.. Biz kanada puqrasi bolghan hüseyin jélil ependining ulardin biri bolup qélishini zadila xalimaymiz".

Tibet mesilisige köngül bölgen we dalay lamagha kanadaning pexri puxraliq salahiyitini berishni aktip teshebbus qilghanlarning biri bolghan Peggy Nash tibet we Uyghur mesilisining kanadadiki kübek mesilisi bilen oxshashliqi barliqini eskertip mundaq dédi:

Tibetlikler we Uyghurlarning ehwali bilen kübekliklerning ehwalini sélishturushqa bolidu. Meyli qaysi xelq bolsun ularning özi hazir tewe boliwatqan dölette yashash yaki özlirining milli döletlirini berpa qilishqa qarar qilish hoquqi bolidu. Hazir kübek xelqining bu xil hoquqi bar. Biz tibet we Uyghur xelqighimu bu xil hoquqning bérilishini ümid qilimiz".