Bir hepte ichide ikki bala mashina chaqi astida öldi

Gherb qanun mutexessisliri bu weqelerni, qatnash hadisisi emes, belki qatilliq jinayitidur, dep yekünligen.

Firansiye awazi radi'osining 25-öktebirdiki “Bir hepte ichide ikki bala mashina chaqi astida öldi” namliq xewiride bayan qilinishiche, her ikkila hadise pütün dunyagha xitaydiki exlaqiy yimirilishning yüksek bir pellige yetkenlikini namayan qilghan. Muxbirining ziyaritini qobul qilghan xitay ziyaliyliri we puqraliri xitayda “Bashqilargha yardem qilish” sözi bilen “Özige awarichilik tépiwélish” ning oxshash menige ige ikenlikini, mutleq köp qisim xitaylarning da'im bixeterlik tuyghusidin xali yashaydighanliqini, hemmila ademning özining ghémige bend bolup ketkenlikini, bashqilarning öler-térilishi bilen kari yoqluqini, kishilerning bir birige hergiz ishenmeydighanliqini, mana bu hayat yolini xitaydiki iqtisadi islahat, pulgha choqunush keltürüp chiqarghanliqini bayan qilghan.

Firansiye muxpirining ziyaritini qobul qilghan shangxeylik bir psixolog xitayda shexsiyetchilikning tarixtiki eng yuqiri chekke kötürülgenlikini, xuddi medeniyet zor inqilabida bala atisigha, ata balisigha qarshi küresh qilghandek, hazir kishi bilen kishi otturisidiki munasiwetning insaniy munasiwet emes, belki riqabet, küresh munasiwiti bolup qalghanliqini, hemme ademning endishe ichide hayat köchüridighanliqini tilgha alghan.

Gérmaniye dolqunliri radi'osining 24-öktebirdiki “Gérmaniye qanunshunasi: xitay xeterge uchrighanlarni qutqazmasliqni jinayet katégoriyisige kirgüzüshi lazim” namliq xewiride körsitishiche, qanunshunas we xitay ishliri mutexessis dr. Robért ependi gérmaniye qanunida xeterge uchrighuchilarni körüp turup qutqazmighanlarning qanuniy jazagha tartilidighanliqini, xitayning bu mesilini oylishidighan waqti kelgenlikini, gérmaniye-xitay otturisidiki qanun di'alogida bu mesilining küntertipke kélishi lazimliqini tekitligen.

Dr.Robért ependi ikki yashliq xitay qizining ikki yük mashinisida basturulush jeryanini widyodin körgendin kéyin mundaq yekün chiqarghan: “Mashinining aldi chaqi balini basturup bolghandin kéyin toxtaydu, shopur özining adem basturghanliqini bilidu, u mashinidin chüshüp balini qutquzushning koyigha kirmey, mashinisini heydep yarilan'ghan balini arqa chaqta yene bir qétim basturup qéchip kétidu. Buni qatnash hadisisi dégili bolmaydu, bu éniqla qatilliq jinayitidur.”

Xewerde bayan qilinishiche, ikki yashliq xitay qizini basturghan shopur muxbirgha téléfonda mundaq dégen: “Men özümni hergiz melum qilmaymen. Men shinjang terepke baridighan poyizning bélitini élip boldum. Men mashinamning aldi chaqi balini basturuwetkendin kéyin, eslide mashinidin chüshüp saqchigha téléfon urushni oylighan. Qarisam, balidin qan chiqip boptu. Etrapta ademmu yoqken. Shuning bilen mashinamni qozghap, derhal qachtim. Eger bala ölse, uninggha 10-20 ming yüen tölem tölep qutulghili bolidu. Eger u méyip bolup qalsa, qanche yüz ming yüen tölepmu qutulghili bolmaydu”.

Netijide, ikki yashliq xitay qizini arqidin kelgen yene bir yük mashinisi basturup ötüp kétidu. Etraptin ötken-kechken 18 adem bu weqege perwasiz qarap yoligha rawan bolidu. Sichüende mashinida basturulup öltürülgen besh yashliq balimu oxshash teqdirge duchar bolghan. Dr.Robért ependi xitaydiki ijtima'iy exlaqta körülgen bu éghir paji'e toghrisida toxtilip “Tüzeshke bolmaydighan buzulushlarni, zörür tépilsa qanunning zorluq küchige tayinip tüzesh kérek” dégen teshebbusni otturigha qoyup mundaq deydu: “Gerche bir milletning, bir sheher ehlining exlaqiy sewiyisini qanun'gha tayinip yuqiri kötürgili bolmisimu, héch bolmisa exlaqsizliqlarni qanun arqiliq chekligili bolidu. Eger dölet ezaliri xeterge uchrighuchilarni özlükidin qutquzushni xalimisa, dölet qanun'gha tayinip turup mejburlishi lazim, qanun arqiliq eng eqelliy ijtima'iy exlaq prinsiplirini qoghdap qélishi kérek”.

Firansiye axbaratliridiki 25-öktebirning xewerlirige qarighanda, xitay merkizi radi'o-téléwiziye idarisi 25-öktebir küni béyjingda yighin chaqirip, herqaysi ölkilerning sün'iy hemrah arqiliq tarqitilidighan qanallirida exlaq terbiyisi programmilirini yolgha qoyushni telep qilghan. Bu programmining mezmuni “Jungxu'a milletlirining güzel exlaqi we sotsiyalistik yadroluq qimmet qarishi sistémisini yétildürüsh” bolup, 2012-yili 1-ayning 1-künidin bashlap her qaysi ölkining qanallirida exlaq terbiyisi keng teshwiq qilinidiken.