Сәндуң университетидин хәлқ вәкиллири түзүмини өзгәртиш һәққидә тәклип

Әркин асия радиосиниң мухбири фаңюәнниң хәвәр қилишичә, бейҗиңда икки чоң йиғин давамлишиватқан мушу күнләрдә һазир бейҗиңға дәрд ейтқили кәлгән кишиләр көпләп тутқун қилинмақта. Сақчилар пәйшәнбә күни тутқан адәм сани бир нәччә йүздин ашиду. Бейҗиңда сақчилар 3 ‏- айниң 1 ‏- күни бир ханимни тутуп 7 күн солап қойған.

Наһәқчилиқкә чидимиған бир әрздар өзини көйдүривалған

Пәйшәнбә күни, наһәқчилиқкә чидимиған бир әр әрзийәтчи алий сот мәһкимисиниң қорасида өзини көйдүривалған. Вәқә йүз бәргәндин кейин әтраптики кишиләр отни өчиривалған. Кишиләр униң йүзи вә чачлири көйүп кәткәнликини көргән. Сақчилар у кишини ишханиға сөрәп әкирип кәткән, кейин қутқузуш аптомобили келип дохторханиға елип кәткән, шуниңдин кейин бу һәқтә һечқандақ хәвәр йоқ.

Хәвәрдә ейтилишичә, хәлқниң һоқуқини қоғдаш үчүн паалийәт елип бериватқан адвукат гавҗжчен қатарлиқ кишиләрниң тәшәббуси билән бейҗиңда башланған 'күч улап ачлиқ елан қилиш'намайиши һазирму давамлашмақта. Бу һәрикәт һазир 10 нәччә өлкигә кеңәйгән. Хәлқарадин аз дегәндә 35 тәшкилат намайишчиларни қоллап учур йоллиған. Әмма һазир адвукат гав әпәндиниң паалийәт муһити барғансири яманлашмақта. Җүмә күни гав әпәнди билән көрүшкили кәлгән кишиләрни сақчилар тосивалған. Гав әпәндиниң башқа кишиләр билән қилған сөһбитини бузивәткән. Гав әпәндиниң мухбирға ейтип беришичә, пуқрачә кийингән сақчилар һазир униңға тәһдит селишқа башлиған. Бейҗиң җамаәт хәвпсизлик идарисиниң сақчиси әмма һазир поқрачә кейинивалған игиз бойлуқ бир сақчи ағзини гав әпәндиниң пишанисигә тақап туруп ' өлидиған вақтиң йитип келиватиду, миниң бу гепим есиңдә турсун, биз сән билән ишикни тақап қоюп сөзлишидиған вақит кәлгәндә, сән өлимән дәп өләлмәйсән, сақ қалимән дәпму сақ қалалмайсән ' дәп тәһдит салған. Бирдәмдин кейин йәнә бир сақичи келип ' һәр күни синиң үстиңдин шикайәт келиватиду, вақит тошуп қалай деди'дәп тәһдит салған. Йәнә бир адвукат гав әпәнди билән мәмкиләтлик әдлийә министирлиқиға йоллайдиған материял тоғрилиқ мәслиһәт қиливатқанда, сақчилар уларниң сөһбитини қопаллиқ билән бузивәткән.

Әрздарларниң ирадиси чиң

Әркин асия радиосиниң мухбири диң шавниң хәвәр қилишичә, хенән, җилин өлкилиридә қан арқилиқ әйдиз юқтуривалған аяллар 8 ‏- март күни бир җайға топлинип, юқириға әрз қилиш һәққидә мәслиһәт қилишқан. Хенәндин пәқәт 3 кишила бейҗиңға йитип келәлигән болсиму, әмма уларни сақчилар тутувелип хенәнгә қайтуруп кәткән. Һазир нәзәрбәнттә туриватқан бир ханимниң ейтип биришичә, бейҗиңға әрз қилиш үчүн бериш һәққидә мәслиһәт қилған аялларни сақчилар өйлиридин чиққили қоймиған. Әмма улар ирадисидин қайтмиған. Улар икки чоң йиғиндин кейин бейҗиңға қайтидин баридикән.

Хенән өлкисидә әйдиз кесили бирқәдәр еғир болған җумадийән шәһириниң шуҗиси икки чоң йиғинда 'биз әйдиз кисилигә гириптар болған кишиләргә зор күч билән ярдәм қиливатимиз, һәр бир бимарға 8000 ‏юәндин 10 миң юәнгичә ярдәм пули бериватимиз, әмма нурғун бимарлар һөкүмәткә артуқчә тәләп қойиватиду' дегән. Хенән өлкисиниң әйдиз мәһәллисидики бимарларниң ейтишичә, әмәлийәттә уларға һәр айда 10 юән турмуш ярдәм пули бирилидикән. Хенәндә әйдиз кесилигә гириптар болған кишиләрниң һөкүмәткә қойған әрз - тәләплири әқилгә мувапиқ тәләп. Әмма буниңға һөкүмәт писәнт қилмайватиду. Бу еғир мәсилә. Бәзи тәшкилатлар ярдәм бериш үчүн хенәнгә тәкшүрүш елип барғили кәлсә, һөкүмәт уларни 'әксийәтчи тәшкилат' дәп қарилайду, 'вәқәдин америка пайдилинип кетиватиду', 'әркин асия радиоси пайдилинип кетиватиду' дәйду. Әмма һөкүмәт өзи бу ишта хенәнгә ярдәм беридиған рәһимдил кишиләрдин һәргиз пайдиланмайду.

Кимләр хәлқ вәкили ?

Сәндуң университетидики пешқәдәм оқутқучилар җәмийитиниң башлиқи сүн венгуаң әпәнди 3- айниң 9 ‏- күни 'йеңи әсир журнили'да обзор елан қилип, хитайда хәлқ вәкилләр түзүмини өзгәртиш һәққидә әқилгә мувапиқ тәклип оттуриға қойған. Униң баян қилишичә, 'хәлқ вәкили' дегән нормал уқум буйичә болғанда әмәлдарларға назарәтчилик қилидиған хизмәт. Әмма хитайда болса дөләтниң рәис, баш миниситирлиридин тартип наһийә вә йеза башлиқлириғичә һәммиси 'хәлқ вәкили'. Әмәлдарлар өзи 'һәм дәвагәр һәм қази' болувалғанлиқниң өзила адаләтсизликтин дерәк бериду. Бу‏ -‏- хитайдики чирикликниң мәнбәси. Сүн венгуаң әпәндиниң баян қилишичә, 1946 ‏-йили, җуңхуа мингониң асасий қанунида әмәлдарлар қанун тикләш органлириниң әзаси болалмайду, дәп бәлгиләнгән. Һазирму тәйвәндә қанун палатасиниң әзалиридин қайси бири шәһәр башлиқи яки наһийә башлиқи болуп сайланса, униң қанун палата әзалиқи дәрһал елип ташлиниду. Әмма чоң қуруқлуқта байлиқ мәнбәлириниң һоқуқини өз қолиға еливалған әмәлдарларниң һәммиси өзлири 'хәлқ вәкили' болувалған. Адәттә һөкүмәт билән хәлқ оттурисида тоқунуш йүз бәргәндә, улар һечқачан хәлқ тәрәптә турмайду. Сүн әпәнди мақалисидә ' адаләтсизлик вә чирикликниң бу мәнбәсини йоқ қилиш үчүн, җуңхуа хәлқ җумһиурийиниң хәлқ вәкилләр түзүмини тәл -түкүс өзгәртиш керәк' дәп тәклип оттуриға қойған. (Вәли)