Индианлар чиңгизхандин қачқан уйғурларму?


2008.01.30

hindianlar-uyghurlarmu-200.jpg
"Һөрийәт" гезитидә индианлар растинла чиңгизхандин қечип америкиға берип қалған түркий милләтләрму?` темисида хәвәр елан қилинди. Source: "Һөрийәт" Erkin Tarim

1 - Айниң 26 - күни нюйорктики түрк өйидә антропологлар, тилшунаслар вә индианларниң қатнишиши билән `түркий милләтләр билән индианлар оттурисидики ортақлиқлар` мавзулуқ илмий муһакимә йиғини өткүзүлгән. Америкида яшаватқан истанбул техника университетини пүттүргәнләр җәмийити тәрипидин чақирилған бу илмий муһакимә йиғинида, индианларниң чиңгизхандин қечип беринг боғузидин өтүп америка қитәсигә келип йәрлишип қалған уйғурлар икәнлики оттуриға қоюлған. Бәзи билим адәмлири бу көз қарашқа еһтиятчанлиқ билән қариған.

Бу йиғинда оттуриға қоюлған бу көз қарашқа түрк мәтбуатлирида кәң көләмдә йәр берилди. Түркийидики пүтүн телевизийә қаналлирида берилгәндин башқа, түркийиниң әң нопузлуқ гезитлиридин бири болған "һөрийәт" гезитидә индианлар растинла чиңгизхандин қечип америкиға берип қалған түркий милләтләрму?` темисида, радикал гезитидә болса `түркий милләтләр индианларму? яки индианлар түркий миллитиму?` темисида, миллийәт гезитидә болса `бир биримиздин пәрқимиз йоқ` темисида хәвәрләргә йәр берилди.

Радикал гезитидики хәвәрдә индианларниң чиңгизхандин қечип америка қитәсигә берип олтурақлишип қалған уйғурлар икәнликини илгири сүрүлүп мундақ дәп йезилған:"гәоргәтовн университети оқутқучиси проф. Др. Түркәр өздоган әпәндиниң ейтишичә оттура асиядики түркий милләтләр билән сибирийидики түркий милләтләрниң д н а тәһлили нәтиҗисидә буларниң индианлар билән бир туғқан икәнлики испатланған. Индианлар беринг боғузидин өтүп америка қитәсигә берип қалған кишиләрдур. 1233 - Йилида көчүп кәлгәнләр болса чиңгизхандин қечип келип қалған уйғурлардур."

Радикал гезитидики хәвиридә проф. Др. Өздоған әпәндиниң индианларниң америкида түркий тиллириға охшап кетидиған бир тилда сөзлишидиғанлиқини илгири сүргән. Америкидики` һавасу` намлиқ кәнтниң исминиңму түркчә сөз икәнликини ейтқан.

Йиғинда сөз қилған георгитовн университети оқутқучиси проф. Др. Марҗориә мандәлстам балзәр, индианлар билән түркий милләтләрниң бир туғқан милләт икәнликини илгири сүрүш хата болсиму, бәзи индиан қәбилилири билән бәзи түркий милләтләрниң бир туғқан икәнликини илгири сүргән. У индиан қәбилилиридин бәзилириниң чиңгизхандин қечип беринг боғузидин өтүп америка қитәсигә келип қалған түркий милләтләр икәнлики тоғрисидики көз қарашқа қошулидиғанлиқини, индианлар билән түркий милләтләрдә ейиқ, бөрә, қарчуғиға охшаш ортақ тотемләрниң барлиқини, сибирийидики яқутистанда яшайдиған түркий милләтләр билән индианлар оттурисида охшашлиқларниң көпликини, аласкада турушлуқ индианларниң төмүрчиликкә уста болушиниң түркий милләтләрдин кәлгәнликини илгири сүргән. У йәнә сөзидә шаманларниң қәдимқи түркләрниң дохтури икәнликини, бүгүнки күндә калифорниядиму буларниң мәвҗутлуқини илгири сүргән.

Америка мишиген дөләт университетида чәтәллик мутәхәссис болуп вәзипә өтәватқан проф. Др. Тимур коҗаоғли әпәнди йиғинда қилған сөзидә, индианларниң тили билән түркий тиллар арисида пәқәтла лексика җәһәттин охшашлиқ болупла қалмай, синтаксис җәһәттинму охшашлиқлар барлиқини оттуриға қойған.

Растинла америкидики индианлар чиңгизхандин қечип америка қитәсигә берип олтурақлишип қалған уйғурларму? буларниң уйғурлар билән немә ортақлиқлири бар? бу һәқтә көз қаришини елиш үчүн әгә университети оқутқучиси проф. Др. Алимҗан инайәт әпәнди билән сөһбәт елип бардуқ. ( Әркин тарим)

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.