Insan heqliri künide insanliq tragédiyisi
2007.12.12
10 - Dékabir dunya insan heqliri künide türkiyining izmir shehirining seferihisar nahiyisige qarashliq déngizda qachaq köchmenlerni grétsiyige élip kétiwatqan bir kéme déngizda örülüp kétip, 53 kishi ölgen, 6 kishi qutuldurulghan. Bu weqe pelestinlik 2 qachaq köchmenning üzüp déngiz yaqisigha chiqip kishilerdin yardem telep qilishi bilen bayqalghan. Déngiz bixeterlik idarisi xadimlirining tirishchanliqi netijiside yene 4 qachaq köchmen qutuldurulghan. Bular pelestin, iraq we somali qatarliq döletlerdin kelgen.
Boran chiqip kétip, kéme urulup ketken
Türkiye déngiz bixeterlikini qoghdash idarisining bayanatida, insan etkeschilirining 85 qachaqni 15-20 métir kenglikidiki kichik kémige sélip grétsiye arallirigha élip mangghanda boran chiqip kétip, kéme urulup ketkenliki yézilghan.
Üch teripi déngiz bilen oralghan türkiye kishilerning asya we ottura sherq döletliridin her xil yollar bilen türkiyige kélip,yawrupagha qéchishidiki öteng döletlerdin biri. Insan etkeschiliki bilen shughulliniwatqan kishiler, öz dölitidin qéchishqa mejbur qalghan kishilerni yawrupa döletlirige apirip qoyimen dep wede bérip, pulini élip mushundaq paji'elerge uchrishishigha sewebchi bolidiken. Birleshken döletler teshkilatining türkiyidiki musapirlar idarisigha resmiy iltimas qilghan kishilerning sani 12500 bolup, bular afghanistan, iraq, iran, pelestin, somali, ottura asya türkiy jumhuriyetliri, xitay we Uyghur diyaridin kelgenler iken. Bu kishiler üchinchi bir döletke kétishni kütüwatqan kishiler iken.
Bu kishiler siyasiy bésimdin qéchip yawrupagha kétishke tirishiwatidu
Bu weqe yüz bergendin kéyin birleshken döletler teshkilati musapirlar idarisi türkiye shöbisining mes'uli metin chorabatir ependi s n n türk téléwizyisige bergen bayanatida gherb döletlirige qéchiwatqan kishilerning peqetla iqtisadiy jehettin yaxshi yashash uchun emes, dölitidiki siyasiy bésimdin qéchipmu yawrupagha kétishke tirishiwatqanliqini éytip mundaq dédi: "bu kishilerning hemmisini iqtisadiy sewebler tüpeylidin bundaq yolgha mangdi dégili bolmaydu. Bu ölgen kishiler ichide urushtin, siyasiy bésimdin qéchip kétiwatqanlarmu bar. Bu kishiler yawrupagha barghandin kéyin qandaq bir hayatqa érishidu dégende, eger béshigha bundaq paji'e kelmey saq - salamet yawrupa döletlirige bérip panahliq tiliyelise musapirlar qanuni buyiche bir terep qilinip, panahliq tiligen dölet teripidin qoghdilidu. Hazir enqeredimu nurghun döletlerdin kélip panahliq tiligen kishiler bar, biz ularni xelq'ara musapirlar qanuni buyiche qoghdaymiz. Panahliq tiligen döletning munasiwetlik organliri panahliq tiligüchilerni tekshürüp iqtisadiy sewebtin panahliq tiligenlikini uqup qalsa öz dölitige qayturuwétidu, eger siyasiy bésim tüpeylidin qéchip chiqqan bolsa qobul qilidu. Biz hazir buning aldini élish emes, panahliq tiligen kishilerge waqitliq qandaq qilip ish tépip bérimiz dep bash qayturuwatimiz."
Musapirlar mesiliside türkiyining roli
Türkiye sherq bilen gherb, shimal bilen jenub arisida bir köwrük dölet. Muhim bir dölet. Birleshken döletler teshkilatida türkiyining roli nahayiti chong. Bizning musapirlar ishxanisigha iltimas qilip bashqa döletlerge kétishni kütüwatqan 12500 kishi bar. Bular iraq, iran, afghanistan, pelestin, ottura asya türkiy jumhuriyetliri we xitay qatarliq döletlerdin qéchip kelgen kishilerdur. Tizimgha aldurmay qanunsiz turuwatqan kishilerni qoshsaq bu san nahayiti yuqiri. Türkiye hökümiti 2005 - yilidin tartip, musapirlarning turmush shert shara'itlirini yaxshilash uchun bezi xizmetlerni qiliwatidu, buni téximu mukemmelleshtürüshi kérek. Bu heqte derhal yéngi qanun chiqirishi kérek.
Türkiyide köp sanda Uyghur musapirlarmu bashqa bir döletke kétishni kütüp yatmaqta. Bu tragédiye heqqide ular némilerni oylawatidu? (erkin tarim)
Munasiwetlik maqalilar
- Kanadada Uyghurlar sükütte turup kishilik hoquq künini xatirilidi
- Uyghurlar dunya insan heqliri künini enqere sheher merkizide xatirlidi
- Uyghurlar dunya kishilik hoquq künini washin'gtondiki xitay elchixanisi aldida xatirilidi
- Gollandiyide " Uyghurlarning hej pa'aliyitige erkinlik" dégen shu'ar astida keng kölemlik namayish ötküzüldi
- Démokratiyining insan heqlirige bolghan tesiri
- Xelq'ara insan heqliri küni munasiwiti bilen shiwétsiyide namayish
- Gérmaniyidiki Uyghurlar dunya kishilik hoquq künini miyonxén xitay elchixanisi aldida xatirilidi
- Istanbuldiki Uyghurlar dunya insan heqliri küni munasiwiti bilen namayish ötküzdi
- Rabiye xanim "birla inqilab - yawropa üchün zorawansiz layihe - libéralliq " yighinigha qatnashti (1)
- 16 - Qétimliq chégrisiz muxbirlar mukapati parizhda tarqitildi
- Xitay ziyaliylar " emgek bilen özgertish" tüzümini bikar qilish toghruluq ochuq xet yazdi
- Xéféy topchi qisimlar inistitotida yüz bergen oqughuchilar herikitining nishani saxta unwan'gha qarshi turush