Xitayning intérnétni bashqurush qa'idisi kishilik hoquq organlirining tenqidige uchridi

• Muxbirimiz erkinning bu heqtiki melumati
• Download story audio

Yahoo Xitayche bétining 7-séntebir küni béyjingdiki bir yan kompyutérdiki körünishi. AFP

Xitay dölet kabéntining axbarat idarisi yéqinda élan qilghan intérnét xewerlirini we uchur alaqisini bashqurush toghrisidiki yéngi belgilimide, xewer tor betliri keng xelq ammisigha we döletke paydiliq uchurlar bilen teminlep, ammining menpe'eti we dölet bixeterlikige qarshi uchurlarni tarqitishtin saqlinishi kérek, dep agahlandurghan.

Xitay hökümitining zuwani shinxu'a axbarat agéntliqining bu heqtiki xewiride tekitlishiche, intérnét we qol téléfoni qatarliq alaqilishish wastilirida uchur yollighuchilar "saghlam bolmighan" uchurlarni tarqatsa, éghir jazalinidighanliqini tekitligen.

Kishilik hoquqni közütüsh teshkilati: yéngi belgilime xelq'ara ölchemge xilap

Mezkur belgilime xelq'ara kishilik hoquqni qoghdash organlirining tenqidige uchridi. Merkizi nyu - yorktiki kishilik hoquqni közütüsh teshkilati, mezkur belgilimini bikar qilishni telep qildi. Kishilik hoquqni közütüsh teshkilati mezkur belgilimini "xelq'ara jem'iyet teripidin ortaq étirap qilin'ghan puqralar hoquqi ölchimige xilap," dep eyibligen.

Shinxu'a axbarat agéntliqi, belgilimige xilapliq qilghuchilarning qandaq jazagha tartilidighanliqini tilgha almighan bolsimu, emma "béyjing géziti," yéngi belgilime intérnétni qanunsiz namayish, yighilish we teshkili pa'aliyetler üchün alaqilishish wastisi qilip qollinishning aldini élishke qaritilghan, dep körsetti. "Béyjing géziti" ning tekitlishiche, bu belgilimige xilapliq qilghuchilargha 10 ming yü'en jerimane qoyulidiken.

Brad adams: siyasi jehettiki chékinish

Xitay da'iriliri 100 milyondin ashidighan intérnét qollan'ghuchilirini qarangghuluqta qaldurush, ularning tinch yollar bilen öz pikir almashturushigha qarighanda yaxshiraq, dep qarimaqta,

Kishilik hoquqni közütüsh teshkilati charshenbe küni élan qilghan bayanatida, "xitay hökümiti intérnétni hökümet kontrolliqigha élish yolidiki qanun we belgimilerni bikar qilish kérek," dep eskertip, démokratik ellerning rehberlirini " xu jintaw bilen her qétim uchrashqanda ipade erkinlikining xelq'ara ölchimige yéqinlishish toghrisida bésim ishlitishke" chaqirdi.

Kishilik hoquqni közütüsh teshkilatining asiya ishlirigha mes'ul mudiri brad adams, yéngi belgilimini siyasi jehettiki zor chékinish, deydu. U, "yéngi belgilimidiki maddilar xitay hökümiti we hakimiyet béshidiki kompartiyini némining 'saghlam medeniyet' ikenlikige höküm qilidighan birdin - bir sotchigha aylandurup qoydi," dep körsetti.

Adams, "xitay rehberlirining zamaniwilashturghuchilar shundaqla xitayda erkinlik we démokratiyini kéngeytishke yitekchilik qilghuchilar," dep eskertip, emma " ular yenila öz xelqi we zamaniwi jem'iyette bolidighan oxshimighan xewer we köz qarashlardin ensirimekte," dep körsetti.

Amérika: uchur we söz erkinlikini chekleshke qarshi turidu

Buning aldida amérika tashqi ishlar ministirliki xitayning mezkur belgilimisini tenqidligen idi. Tashqi ishlarministirliqining bayanatchisi mékkormak, "amérika xewer we söz erkinlikini kontrol qilishqa qaritilghan her qandaq urunushqa jiddi diqqet qilidu," deydu. Mék kormak , "uchur we söz erkinliki her qandaq jem'iyet üchün intayin muhim, amérika buni uniwérsal ölchem, dep qaraydu we bu hoquqni qollaydighanliqini bayan qilidu," dep tekitligen idi.

Amérika hökümitining tenqidi xitay tashqi ishlar ministirlikining ret qilishigha uchrighan. Xitay tashqi ishlar ministirliqining bayanatchisi chin gang, "her bir döletning axbarat organliri shu döletning qanun - belgilimiri boyiche ish élip baridu," dep tekitligen.

Xitayning intérnétni kontrol qilish siyasitini tenqid qilghuchilar, xitay hökümiti puqralarning söz qilish erkinlikini boghup, "dölet menpe'eti" we "dölet bixeterliki" dégen'ge oxshash mezmuni müjimel ibariler bilen oxshimighan pikir we köz qarashlarni basturiwatidu, dep tenqidlimekte.

Xelq'ara kechürüm teshkilatidiki brad adams, "xitay da'iriliri 100 milyondin ashidighan intérnét qollan'ghuchilirini qarangghuluqta qaldurush, ularning tinch yollar bilen öz pikir almashturushigha qarighanda yaxshiraq, dep qarimaqta," deydu.

Amérika intérnét shirketliri xitay bilen hemkarlishiwatidu

Xelq'ara kishilik hoquqni közütüsh teshkilati Yahoo, Google, Microsoft qatarliq xelq'ara intérnét mulazimet shirketlirini pul tépish üchün xitay hökümitining söz erkinlikini boghushigha maslishiwatidu, dep eyibligen.

Mékkormak, amérika shirketlirining xitay hökümitini intérnét süzgüchi bilen teminlewatqanliqini tekitligen bir muxbirgha, "söz erkinlikige tosalghu bolidighan her qandaq heriket bizning diqqitimizni qozghaydu," dédi. Emma uning tekitlishiche, amérika hökümiti hazirghiche xitaygha hemkarlishiwatqan bu shirketler bilen biwaste sözliship baqmighan.

Xitayda 1997 - yilghiche intérnét qollan'ghuchilar sani 620 ming bolup, hazir100 milyondin ashqan. (Erkin)