Хитайда иҗра қилинишқа башлиған йеңи "интернет қануни" уйғурларға техиму чоң тәһдит болғуси
2006.07.12
7 - Айниң бешида хитайниң дөләт кабинети "тәсадипий йүз бәргән вәқәләрни биртәрәп қилиш қануни" дәп атилидиған бир қанунни лайиһиләп чиқип, уни 10 -нөвәтлик мәмликәтлик хәлқ қурултийиниң 22 - қетимлиқ даимий әзалар йиғининиң мақуллишиға тапшурған. Б б с, ройтрс агентлиқлириниң хәвәрлиридә мәлум болушичә, бу лайиһиниң 57 - маддисида "әгәр учур вастилири бәлгилимигә хилаплиқ қилип, өзлири халиғанчә пайдисиз учурларни тарқатса яки сахта учур мәлум қилса, еғир ақивәт кәлтүрүп чиқарғучиларға йәрлик һөкүмәтләр 50 миң йүәндин 100 миң йүәнгичә пул җәриманә қойиду" дәп бәлгиләнгән. Хәвәрдә ейтилишичә, бейҗиң университетиниң бир профессори бу қанунни "хитайдики техиму начар қанун" дәп баһа бәргән.
Радиомиз мухбиримизниң хәвәр қилишичә, хитайниң дөләт кабинети йеңидин лайиһиләп чиққан "тәсадипий йүз бәргән вәқәләрни биртәрәп қилиш қануни" ни мәмликәтлик хәлқ қурултийиниң мақуллишиға тапшурғандин кейинла, сичуән өлкисиниң чуңчиң шәһиридә йеңидин бир "интернет қануни" елан қилинип, дәрһал иҗра қилинишқа башлиған. Униңда "аилиләрдә интернеткә киридиған шәх сийләр чоқум йәрлик җамаәт хәвпсизлики идарилириниң интернеткә назарәт қилиш башқармисиға өзини тизимға алдуруши керәк", "бу бәлгилимигә хилаплиқ қилғучиларниң кампутерлири 6 айғичә тохтитип қоюлуп, қайтидин тәртипкә селиниду" дәп бәлгиләнгән. Чуңчиң шәһәрлик һөкүмәтниң бу йеңи қанун -бәлгилимиси "чуңчиң сода гезити"дә елан қилинған.
Буниңдин бурун радиомизниң һәқсиз телефон линийиси арқилиқ телефон қилған уйғурлар аилиләрдә интернеткә киргәндә ачидиған тор бәтлири пәқәт хитай һөкүмити тәрипидин бәлгиләп берилгән тор бәтлири икәнликини, хәлқарада хәт алақә қилған кишиләрниң түрмиләргә соланғанлиқини инкас қилған иди. Бүгүн дуня уйғур қурултийиниң баш катипи долқун әйса әпәнди мухбиримизниң зияритини қобул қилип хитайда һазир иҗра қилинишқа башлиған интернет тоғрисидики қанун-бәлгилимиләрниң уйғурларға қандақ тәсири барлиқи һәққидә мулаһизә оттуриға қойди.
Мунасивәтлик мақалилар
- Д у қ рабийә ханимниң пәрзәнтлири һәққидә чегрисиз инсан һәқлири тәшкилатиға мәктуп йоллиди
- Хитай һөкүмити интернет тор бәтлирини тазилаш һәрикитини күчәйтмәктә
- Уйғурлар берлинда ечилған хитайниң демократийилишиши һәққидики йиғинға иштирак қилди
- Дуня ахбарат әркинлик күни вә хитайдики вәзийәт
- яху ширкити йәнә бир хитай өктичисиниң түрмигә ташлинишиға четилди
Көп көрүлгән хәвәрләр
RFA
- Парижда оттуриға чиққан “шинҗаңлиқ” ларниң кимлики ашкариланди
- Җәнвәдики б д т йиғинида хитай вәкиллири йиғин мәйданини ташлап чиқип кәткән
- Тузини йәп, тузлуқини чеқиш: хитай язғучиси ваң меңниң уйғур сөйгүси қанчилик?
- Хитай өзини ақлаш үчүн “б д т 16-нөвәтлик аз санлиқлар мунбири” дә бир нәпәр уйғур аялни сәһнигә чиқарған
- Җәнвәдики б д т мунбиридә: “уйғур тәшкилатлири вәкиллири уйғур мәҗбурий әмгикигә даир һәрқандақ соалға җаваб беришкә тәйяр! ”