Mutexessisler xitayning iqtisadiy tereqqiyatidiki mesililerde toxtaldi


2005.10.27

Xitay penler akadémiyisining dölet ehwali tetqiqat merkizining mudiri xu en'gang yéqinda, ötken 5 yil ichidiki xitayning iqtisadiy we jem'iyet tereqqiyat ehwaligha baha bérip chiqqan. Uning éytishiche, xitayning oninji 5 yilliq pilani mezgilide, xitayning iqtisadiy omumiy miqdari, xelqning turmush sewiyisi, jem'iyet omumiy kapitali, uniwérsal dölet küchi qatarliq tereplerdiki tereqqiyati roshen bolsimu, lékin bir qatar iqtisadiy we jem'iyet mesililiri yenila mewjut iken.

Iqtisadiy mesile kishini endishige salidighan derijige yetken

Mesilen, xitay iqtisadi yirik halda ösken buninggha qoshulup iqtisadiy ösüsh süpitimu töwenlep mangghan. Buningdin sirt yene, énérgiye we bayliq menbesining kemchil bolishidiki zitliqlar bir qeder ötkür bolup, muhitni qoghdash jehettiki bésimmu barghanséri ashqan. Xizmetke orunlishish we xizmetsiz qélish ehwalimu dawamliq nacharlashqan. Shundaqla yene, sheher bilen yézilar otturisidiki perqning chongiyishi, kirim bilen bayliqning barawer bolmasliqi qatarliq mesililermu nöwettiki asasliq iqtisadiy jem'iyet mesililiri bolmaqta. Uning üstige hazir jem'iyettiki zitliqlar téximu ötkürliship, xitayda jem'iyet muqimliqi weziyiti kishini endishige salidighan derijige yetken. Kanadadiki lawal uniwérsitétining soda inistituti proféssori su jen bu heqte toxtilip, xitayning nöwettiki köp karxaniliq tereqqiyat sheklining, iqtisadning dawamliq éshishigha paydisiz ikenlikini éytti.

"Hazir xitaydiki nurghun karxanilar özlirining menpe'etini ishchilarning xizmet shara'iti we emgek heqqini küchining bériche töwenlitish bedlige quriwatidu. Bu ehwal esli bir dölet iqtisadining dawamliq éshishigha paydisiz bir amildur".

Xitayning oninji besh yilliq pilani mezgili heqqide toxtalghan en'gliye liwérpul soda komitétidiki iqtisadshunas doktor wu kégang mundaq dédi:

"Nöwettiki yirik tiptiki tereqqiyat hazir xitayda, énérgiye we erkin emgek küchini sétish hetta döletning bayliqini sétish bedlige iqtisadiy ösüshni qolgha keltüridighan weziyet shekilliniwatidu. Bu xitay iqtisadining saghlam tereqqiy qilishigha paydisiz bolidu" .

Iqtisadni yaxshilashqa bérilgen teklipler

Xitay penler akadémiyisidiki xu en'gang, kelgüsidiki on birinchi 5 yilliq pilan'gha töwendiki 5 türlük teklipni sun'ghan. Ular bolsa, iqtsadiy ösüsh usulini özgertip, téjeshlik jem'iyet qurulishini ilgiri sürüsh؛ sana'et tüzülmisige özgertish kirgüzüp, mulazimet sahesini aktip tereqqiy qildurush؛ hökümetning rolini ilgiriligen halda özgertip, ammiwi mulazimet tiptiki hökümet bashqurush usulini berpa qilish؛ bu asasliqi hökümetning qanun boyiche idare qilishini körsitidu. Ishqa orunlishish pursitini pütün küch bilen ashurup, iqtisadiy islahat we jem'iyet muqimliqini nishan qilish؛ jem'i'iyettiki kirim teqsimatini tengshesh we sheher bilen yézilar otturisidiki perqni kichiklitish hemde démokratilishish qatarliqlar.

Doktor wu kégang, sana'et tüzülmisini tengshesh bilen xizmet pursitini ashurush nishanigha birla waqitta yetkili bolmaydighanliqini bildürdi.

"Eger xitayning sana'iti téz tereqqiy qilishtin astilap qalsa, u chaghda xizmet pursitining éshishi burunqidek téz bolishi natayin bolidu. Buninggha qoshulup xitayning sheherlishish jeryani burun oylighandikidek téz bolmidi. Shunga xizmet pursitimu undaq téz ashmasliqi mumkin".

Wu kégang ependi sözide yene, hökümetning fonkitsiyisidiki özgirish toghrisida toxtulup, bir nechche yilliq tereqqiyat jeryanida xitayning her qaysi rehberlik qatlimidiki, rehberla bolup mulazimet qilmasliq aditining özgirishke bashlap, rehberler hem mulazimet qilidighan hem rehber bolidighan ehwalgha qarap méngiwatqanliqini bildürdi. U yene, mushundaq mulazimet yolining xitay hökümiti nöwette méngishqa tégishlik bolghan bir yol ikenlikini eskertti.

Xitay hökümet da'irilirining statistikisigha qarighanda, xitayning sherqidiki eng bay ölkilerning kishi béshigha toghra kélidighan xelq igiligi omumiy mehsulat qimmiti gherbtiki rayonlargha qarighanda 10 hesse yuqiri iken. (Peride)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.