Хәлқара әмгәкчиләр тәшкилати хитай иқтисадиниң тәрәққий қилишидики сәвәбләр һәққидә мәхсус доклат елан қилди


2005.12.09

9 - Декабир күни, хәлқара әмгәкчиләр һоқуқ - мәнпәити қоғдаш тәшкилати мәхсус доклат елан қилип, хитайдики иқтисадий тәрәққият нәтиҗилириниң кәң ишчи- деһқанларниң мәнпәтиниң қурбан болуши билән мәйданға кәлгәнликини йәни хитай иқтисади тәрәққи қилиш җәрянида, милярд кишиләрниң ишсиз қеливатқанлиқи, иш һәққиниң һәддидин ташқири төвән болуп, ишчилар һөкүмәт тәрипидин очуқ - ашкарә екисплататсийә қилиниватқанлиқи бир - бирләп оттуриға қоюлған.

Мәзкур доклат елан қилиниш билән бир вақитта, хәлқара әркин ишчилар уюшмилири бирләшмисиниң әзалири җүмә күни хитай ташқи ишлар министирлиқиниң хоңкоңда турушлуқ ишханиси алдиға йиғилип ишчилар һоқуқи вә кишилик һоқуқи һәққидә шуварлар товлап, хитай һөкүмитигә болған наразилиқини билдүргән.

Бай кәмбәғәллик пәрқи чоңайған

Хәлқара әркин ишчилар уюшмилири бирләшмисиниң билдүрүшичә, хитай иқтисадиниң тәрәққи қилишиға әгишип, екиспорт миқдариму шиддәтлик һалда көпәйгән. Лекин бу хил әһвал хитайдики бай вә кәмбәғәлләр оттурисидики пәрқиму барғансери чоңайған. Шуңа һазир хитайда, аз сандики бир қисим кишиләрниң бейип кетиши билән бир вақитта, милйонлиған кишиләрниң күндилик кирими икки америка доллириғиму йәтмәйдиған әһвал келип чиққан.

Хәлқара әмгәкчиләр һоқуқ - мәнпәтини қоғдаш тәшкилати елан қилған бу доклатта, нурғунлиған хитай ширкәтлири начар ишләш муһити түпәйлидин тәнқит қилинип : " хитайдики ишчилар узун вақит ишләшкә мәҗбур болған. Уларниң мааши һәдидин ташқири төвән, ишләш муһити интайин начар һәмдә бихәтәрлик капаләтликкиму игә болалмиған. Шуңа һәр йили хитайда аз дегәндә 15 миң адәм иш үстидә йүзбәргән вәқәләр түпәйлидин өлмәктә. Көмүркан вәқәлири болса техиму көп йүзбәрмәктә" дәп көрситилгән.

Хитай иқтисади тәрәққиятидики нәтиҗиләр хәлқниң мәнпәәтини қурбан қилиш бәдилигә кәлгән

Вашингтондики хитай учур мәркизиниң мәсули ву хуңда әпәнди хитай иқтисадий тәрәққиятиниң нәтиҗилири һәқиқәтән кәң ишчи- деһқанларниң мәнпәтини қурбан қилиш бәдилигә кәлгәнликини һәмдә буниң хитайдики әрзан баһалиқ әмгәк күчи түпәйлидин келип чиққанлиқини тәкитләп мундақ анализ қилди:

" Әрзан баһалиқ әмгәк күчини хитайдин башқа йәнә һиндонезийә, африқа вә җәнубий африқа қатарлиқ җайлардиму тапқили болиду. Лекин хитайдики әрзан баһалиқ әмгәк күчи башқа җайларға селиштурулғанда пәрқлиқ болуп, у, пүтүнләй һөкүмәтниң контроли астида болған. Чәтәл карханичилири хитайдин башқа дөләтләргә барғанда шу йәрниң қануниқа бойсунуш асасида, шәхси карханичилар билән һәмкарлишиду. Лекин улар хитайға барғиниға, һөкүмәт билән һәмкарлишиш шәрт болуп, хитайда һөкүмәтниң рухситисиз һечқандақ бир ширкәт яки шәхс чәтәл карханичилири билән һәмкарлишишқа болмайду. Чүнки хитай хәлқниң барлиқ турмуш мәблиғи һөкүмәтниң қолида. Буниңдин башқа йәнә, һөкүмәт һәр заман өзигә келидиған пайдини биринчи орунда қоюп, муһитниң булғунуп кетиши вә амминиң саламәтликиниң тәһдиткә учриши билән кари болмайду. Мәсилән хитайда муһитни зор дәриҗидә булғайдиған вә саламәтликкә интайин зор зиян елип келидиған резинкә санаити вә еликтронлуқ санаити қатарлиқлар башқа дөләтләргә қариғанда бәкму тәрәққий қилған. Бундақ болушидики хитай һөкүмитиниң өз мәнпәәтидин башқа һечнемини ойлимиғанлиқидин келип чиққан. Шуниң билән хитай чәтәл карханичиларниң биринчи болуп мәбләғ салидиған узуниға айланған, хитай ишчилири болса, азғинә пул үчүн, хитайдики иқтисадий тәрәққиятниң қурбаниға айланған".

Хәлқара әмгәкчиләр һоқуқ - мәнпәтини қоғдаш тәшкилати хитай һөкүмитини хитайдики ишчиларниң һоқуқ вә әркинлик мәсилиси һәққидә агаһландурған. Хоңкуңдики ишчилар уюшмисиниң вәкили ле җорин "хитай һөкүмитиниң ишчиларни бастуруп, уларниң кишилик һоқуқини дәпсәндә қилиши ахириға берип хитай җәмийитиниң техиму муқимсизлиқни кәлтүрүп чиқириду. У чағда ишчилар мәсилиси худди атом бомбисиға охшаш партилап, хитайни бомбардиман қилиду" дәп билдүрди. (Меһрибан)

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.