Ирақ кризисини һәл қилиш йолида тәклипләр оттуриға қоюлмақта

Ирақта вәзийәт күнсери җиддийлишиватқан болуп, җурҗ буш һөкүмити тәрипидин ирақта елип бериливатқан сиясәтниң ирақтики тоқунушларниң алдини алалмайдиғанлиқи һәмдә мәвҗут сиясәт билән ирақта тинчлиқни қайтидин тикләшниң мумкин әмәсликини пәқәт демократ партийсидики җурҗ бушниң рәқиплирила әмәс, җумһурийәтчи партийиниң муһим рәһбәрлири дәп қаралған кишиләрму очуқ- ашкара сиясий сорунларда тилға елишқа башлиди. Хәвәрләргә қариғанда, болупму ирақ һөкүмитиниң шиә вә сүннийләр арсидики тоқунушни тохтитиш үчүн җиддий бир тәдбир алалмайватқанлиқи һәтта буш һөкүмити ичидиму ирақта елип бериливатқан сиясәтни өзгәртиш тоғрисида муназириләрниң башлинишиға сәвәб болған.

Ирақта елип бериливатқан һәрикәтләр толуқ үнүм бәрмигән

Ирақтики америка һәрбий қисимлириниң баянатчиси генрал влям колвлдниң пәйшәнбә күни, икки айдин бери америка һәрбий қисимлири вә ирақ армийиси тәрипидин бағдад шәһирдики тоқунушларни тохтитиш вә бағдадтики қаршилашқучи күчләрни тазилаш үчүн елип барған һәрбий һәрикитиниң күткән нәтиҗини бәрмигәнликини җакарлиши, америкиниң ирақтики мәвҗут сияситини өзгәртиши керәклики тоғрисидики муназириләрни техиму күчәйтти.

Ирақ баш министири нури әлмалики бағдадниң истратегийилик әһмийити түпәйлидин америка һәрбий қисимлириниң ярдими билән һәрқандақ қилип бу шәһәрдики тоқунушларни тохтитиш вә шәһәрни қаршилашқучи күчләрдин тазилаш үчүн кәң көләмлик бир һәрбий һәрикәт башлатқан. Америка нури әлмаликиниң пиланиниң әмәлгә ешишиға ярдәм қилиш үчүн бағдадқа қошумчә 12 миң әскәр әвәткән иди. Лекин икки айдин бери елип берилған һәрикәт қаршилашқучи күчләрниң һуҗумлириниң һәмдә мәзһәпләр ара тоқунушларниң алдини алалмиди. Бағдадта қаршилашқучи күчләрниң һуҗумлири вә сүннийләр билән шиәләр оттурисидики тоқунушлар техиму көпийип, тоқунушларда йүзлигән киши өлди һәмдә өктәбир ейи ичидә өлтүрүлгән америка әскәрлириниң сани 71‏ гә йәтти.

Ирақ кризисидин чиқиш үчүн түрлүк тәклипләр оттуриға қоюлмақта

Вәзийәтниң җиддийлишиши америкида ирақ кризисдин чиқиш үчүн түрлүк тәклипләрниң оттуриға қоюлушиға сәвәб болмақта.

Ирақтики тоқунушларни тохтитиш һәмдә ирақ кризисидин чиқиш үчүн америкида оттуриға қоюлуватқан тәклипләрниң бери ирақни диний вә миллий районлар асасида үч қисимға йәни шиә, сүнний вә корд районлириға бөлүп, андин қошна дөләтләрдин келидиған тәһдитләрниң алдини елиш үчүн бир миқдар америка һәрбий қисимлирини ирақта қалдуруп асаслиқ қисмини тәдриҗи һалда ирақтин чекиндүрүп чиқиш. Лекин президент бушниң ирақни үч қисимға парчилаш тәклиплиригә қарши чиққанлиқи билдүрүлмәктә.

Оттуриға қоюлуватқан тәклипләрниң йәнә бири болса, америка тәрипидин тәрбийиләнгән ирақ армийисиниң ирақниң баш минситири нури алмаликиниң һакимийитини ағдуруп, униң орниға ирақта ирақтики бир-биригә қарши гуруппиларни боюн әгдүрәләйдиған бир кишни тикләп чиқиши. Бу тәклип ирақ миллий рәһбәрлириниң көпинчиси қоллаватқан бир тәклип икән.

Гәрчә президенти буш дүшәнбә күни ирақ баш министири нури алмаликигә телефон қилип, америкиниң нури әлмаликиниң һөкүмитини пүтүн күчи билән қоллайдиғанлиқини қайтидин тәкитлигән болсиму, әмма ирақта вәзийәтниң күнсери кәскинлишиши вә ирақ һөкүмитиниң буниңға қарши тәқдир елишта аҗиз қалғанлиқи, америкиниң ирақ баш министири нури әлмаликиға болған ишәнчисини йоқатқанлиқи тоғрисида хәвәрләрниң кәң тарқилишиға сәвәб болмақта.

Мушу сәвәбтин болса керәк, һакимийитиниң күнсери аҗизлишиватқанлиқини сәзгән баш минстир нури әлмалики дүшәнбә күни ирақ шиәлириниң әң алий дәриҗилик рәһбири айәтулла систани вә ирақтики радикал шиә һәрикитиниң рәһбири муқтида әлсәдирниң ярдимигә еришиш үчүн улар билән учрашқан. (Қанат)