Aliy mektepni püttürgen oqughuchilarning xizmet tépishi teske chüshmekte


2006.07.20

Düshenbe küni shinxu'a agéntliqining én'glizche bergen xewiride körsitilishiche, pütün xitayda bu yil oqush püttürgen oqughuchilarning ichide xizmet tapalighanliri ularning yérimighimu yetmeydiken.

Aliy mektep oqughuchilirining öz aldigha igilik yaritish iqtdari töwen

Xewerde mektep püttürgen oqughuchilarning xizmet tépishining teske chüshishige seweb bolghan amillar konkrét chüshendürülmigen bolsimu, lékin 60% ke yéqin oqughuchi mekteplerde dersliklerning muwapiq bolmasliqini xizmet tépish pursitige tesir körsetken dep narazi bolghan. Biz bu munasiwet bilen xitaydiki fuden uniwérsitétining proféssori shén dinglini ziyaret qilduq. U xitaydiki xizmet tépishning teslikige seweb bolghan amillar toghrisida öz qarashlirini otturigha qoydi.

"Méningche aldi bilen xitayning nopus sani bir qeder chong. Xitayda 1 milyard 300 milyon nopus bar. Buning bilen bir waqitta, bizning aliy mektep oqughuchilirimizning medeniyet tonushi tereqqiy qilghan gherb elliriningkidin perqliq bolidu. Bizde uzun mezgil ata-anigha tayiniwélish ehwali bir qeder éghir. Ata-anilarmu balilarning türlük ishlirini öz üstige éliwalidu hetta ularning xizmet tépish ishlirinimu özlirining mes'uliyiti dep qaraydu. Yene bir seweb, xizmetke bolghan tonush mesilisi. Beziler xizmet dégen néme? dégen atalghuning menisini toluq chüshenmeydiyu, uningdin zor ümidlerni kütiwalidu. Emeliyette jem'iyette ulargha bérilidighan türlük xizmetler bar. Emma ular bundaq xizmetlerni 'xizmet' dep qarimaydu. Ularning neziride ma'ashi yuqiri bolghan xizmetlerla 'xizmet' hésablinidu. Buningdin bashqa bizning jem'iyitimizning yene bir medeniyet nuqtisidin élip éytqanda, aliy mektep oqughuchilirining öz aldigha igilik yaritish iqtdari töwen bolidu".

Oqughuchilar bilim da'irisi'ini kéngeytishi kérek

Proféssor shén dingli yoqarqi amillarning oqughuchilarning téximu keng da'iride xizmet tépishigha tesir körstiwatqan asasliq sewebler ikenlikini bildürdi. U yene, oqughuchilarning mektepte alghan derslikliri bilen xizmet éhtiyaji otturisidiki munasiwette toxtilip, hazir xitayning ma'arip saheside, aliy mektep derslikliri xizmet éhtiyajigha asasen tüzülüshi kérekmu yaki dölet üchün " idé'olog we qurghuchi" terbiyleshni nishan qilish kérekmu? dégen mesilide oxshimighan qarashlar mewjut ikenlikini bildürdi:

" Méningche buningda oxshimighan qarashlar bar. Aliy mektepte ügen'genliringiz hayatingizning 40-50% ini teshkil qilidu. Qalghan 50-60% ni jem'iyet bilimliridin üginisiz. Shunga oqughuchilar peqet mektep dersliklirigila tayiniwalmastin, özliri téximu keng da'iridiki kitaplarni oqup, bilim da'irisi'ini kéngeytishi kérek".

Orunlar Uyghur oqughuchilarni ishqa élishni xalap ketmeydu

Xewerde körsitilishiche yene, xitayning kompartiye yashlar ittipaqi merkizi komitéti we béyjing uniwérsitétining xitaydiki 100 aliy mekteptiki 6000 neper oqush püttürgen oqughuchi üstidin élip barghan bir tekshürüshige asaslan'ghanda, aliy mektepni püttürgen oqughuchilarning 40% tin köpi munasiwet yoli arqiliq xizmet tapidiken. Bu ehwal Uyghur élidimu bir qeder éghir bolup, hetta xizmet orunlirini satidighan ehwallarmu bar iken. Ilgiri radi'omizgha uchur bergen bezi oqughuchilar, ular aliy mektepni püttürüp bir qisim yerlik hökümet orunlirigha ish tépish üchün barghinida, hökümet emeldarlirining bu xizmet üchün nechche on ming yüendin hetta 100 ming yüen'giche baha qoyghanliqini melum qilghan.

Buningdin bashqa yene, hazir Uyghur élide milliy oqughuchilarning xizmet tépishi xitaylargha qarighanda téximu teske toxtaydighanliqi heqqidiki naraziliqlarmu az emes. Radi'omizgha bu heqte melumat bergen bir aliy mektep oqughuchisi Uyghur élidiki hökümet organliridin tartip karxana orunlarghiche Uyghur oqughuchilarni ishqa élishni xalap ketmeydighanliqini bildürdi.

Uning éytishiche, bu yil pütün aptonom rayon boyiche memuriy idare-organlardiki xizmetke 2000 nechche san bérilgen. Emma bularning arisida barliq az sanliq milletlerge bérilgen san aran 300 etrapida iken. Shu sewebtin milliy oqughuchilarda millet cheklimisi qoyulmighan birer sanni nurghun kishi taliship qalidighan ehwallar köp körülidiken. Bu oqughuchining éytishiche, bu yil oqush püttürgen oqughuchilarning xizmet tépish ehwalining tes bolushigha qarap, töwen yilliqtiki oqughuchilar hazirdin tartipla ghem qilishqa bashlighan. (Peride)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.