Xitaydiki ishsizliq mesilisi siyasiy mesilige aylanmaqta

• Muxbirimiz méhribanning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Chet'el tor betliride bériliwatqan xitaydiki ishsizliq mesilisi heqqidiki melumatlarda körsitilishiche, xitaydiki ishsizliq mesilisi intayin jiddiy bir mesile bolup, xitay kompartiyisi üchün bir chong tehditke aylan'ghan. Analizchilarning perez qilishiche, mezkur mesile xitaydiki muqimsizliqni keltürüp chiqiridighan asasiy amil bolup, u peqet ijtima'iy mesilila emes, belki siyasiy mesilige aylan'ghan.

Amérikidiki ulugh éra gézitide bérilgen melumatlarda körsitilishiche, yéqinqi 10 yildin buyan, xitaydiki aliy mektep sistémisining da'irisi 4 hesse kéngeygen. Hemde kéler yili ali mektep püttüridighanlarning sani 5 milyon'gha yétidiken. Shundaqla bularning arisidiki ishsiz qalidighanlarning sani milyondin ashidiken.

Washin'gton pochta gézitide bérilgen bu heqtiki melumatta éytilishiche, xitay iqtisadining tereqqiy qilishi nurghunlighan mesililerni keltürüp chiqarghan. Bolupmu aliy mektep püttürgen oqughuchilar sanining köpiyishi bilen bir waqitta, ishsizliq mesilisining téximu bek éghirlishishigha sewebchi bolghan. Hazir ata ‏-anilar bar pulining hemmisini dégidek balilirining oqushigha hetta ularni xizmetke orunlashturushqa serp qilidiken. Lékin ali mektep püttürgenler sanining köpüyishi bilen, aliy mekteptiki oqush bésimi we shundaqla ali mektep püttürüp xizmet tépish bésimi ilgiriki yillardikidin téximu bek küchiyip ketken.

Xitay hökümet da'irliri teripidin bérilgen melumatlardin ashkarilinishiche, 2006 ‏- yili aliy mektep püttürgenlerning 60% ti xizmetke orunlishalmighan hemde 2005 ‏- yiligha sélishturghanda, ishsizliq nisbiti 22% köpeygen. Yéqinda xitayning béyjing , shangxey qatarliq chong sheherliride élip bérilghan bir qétimliq tekshürüshtin melum bolushiche, jem'iyette ishsiz qéliwatqan ali mektep oqughuchilirining 10 % ke yéqini bésim tüpeylidin ölüwélishni xalaydiken. Chünki hazir xitayda ishqa orunlishi'ishta, asasiy rol oynaydighan ishlesh iqtidari we qabiliyiti dégendek amillar emes, belki munasiwet we keyni ishik qatarliq amillar iken.

Köpligen ziyaliy we analizchilar " eger xitaydiki aliy mektep püttürgen oqughuchilarning ishsizliq mesilisi mushu halette dawamlishidiken, uzun'gha qalmay xitayda choqum 89 ‏- yilidiki tyen'enmin weqesige oxshash yene bir qétimliq oqughuchilar herikiti yüz béridu" dep bildürmekte. Analizchilarning bildürüshiche, hazir xitay hökümitige eng chong texdit boliwatqan yersiz qéliwatqan déhqanlardin bashqa, ishsiz qéliwatqan bilimlik yashlar iken.

Amérikidiki Uyghur tetqiqatchi doktor qahar barat ependi xitay we shundaqla Uyghur élidiki ishsizliq mesilisi heqqide toxtilip, Uyghur élidiki ishsizliq mesilisining peqet ijtima'iy mesile emes, belki siyasiy mesile ikenlikini tekitlidi. (Méhriban)