Ислам дөләтлири башлиқалар йиғини аяқлашти

• Мухбиримиз қанатниң бу һәқтики мәлумати
• Download story audio

Сәуди әрәбистанниң мәккә шәһиридә ечилған ислам дөләтлири башлиқлар йиғини пәйшәнбә күни аяқлашти. Икки күн давамлашқан ислам дөләтлири башлиқлар йиғинида асаслиқи икки мәсилә йәни террорчилиққа қарши туруш вә ислам кеңиши тәшкилатида ислаһат елип берип, бу тәшкилатни хәлқара мәсилиләрдә муһим рол ойнайдиған бир тәшкилатқа айландуруш мәсилиси музакирә қилинған.

Йиғин қуруқ баянат елан қилиш билән аяқлашқан.

Хәвәрләргә қариғанда, пакистан тәрипидин оттуриға қоюлған мөтидил ислам тәклипи йиғин қатнашқучилири арисида җидди талаш-тартишларға сәвәбчи болған.

Ислам дөләтлири башлиқлар йиғинидин кейин, елан қилинған баянатда, ислам дуняси бир кризис ичидә бу кризис ислам дөләтлириниң пәқәт бүгүнигә әмәс, келәчикигә һәмдә пүтүн дуняниң кәлгүси үчүн чоң тәсир көрситиду дейилгән.

Мәккә баяннамиси дәп аталған мәзкур баянатта йәнә, әсәбий вә хурапи идийиләргә қарши туруш үчүн җидди тәдбир елишимиз керәк, чүнки бу идийиләр террорчилиқниң асаслиқ мәнбәси " дейилгән.

Ислам дөләт рәһбәрлири йиғин җәрянида, террорчилиққа қарши туруш үчүн қаттиқ тәдбир алидиғанлиқини, бу һәқтә бир- бирлири билән һәмкарлишидиғанлиқини, ислам кеңиши тәшкилатида ислаһат елип баридиғанлиқини тәкитләп, дунядики сани аз болған мусулман милләтләр мәсилисигә көңүл бөлүш үчүн бир комитет қурушни қарар қилған.

Әмма бәзи мутәхәссисләрниң ейтишичә, гәрчә ислам дөләтлири башлиқлар йиғинида нурғун мәсилиләр музакирә қилинған болсиму, әмма йиғин җәрянида, ислам дуняси нөвәттә дуч келиватқан мәсилиләрни бир тәрәп қилиш үчүн һечқандақ җидди қарар елинмиған. Бу қетимқи ислам дөләтлири башлиқлар йиғини, бурунқи йиғинларға охшаш қуруқ баянат елан қилиш билән аяқлашқан.

Ислам дөләтлири арисида идийә бирлики йоқ

Ислам дөләтлири башлиқлар йиғинини йеқиндин көзәткән америкиниң юта университети сиясий билимләр вә оттура шәрқ тәтқиқат бөлүми профессори һақан явуз бу қетимқи йиғин үстидә тохтилип мундақ дәйду :

" Бу қетимқи ислам кеңиши тәшкилатиниң ислам дөләтлири башлиқлар йиғини җиддий күн тәртипи билән башланмиди. Шуниң үчүнму йиғинда җидди қарарлар елинмиди. Түркийә қатарлиқ бәзи дөләтләр йиғин җәрянида, ислам кеңиши тәшкилатини тәсирлик бир тәшкилатқа айландуруш үчүн бу тәшкилатта ислаһат елип бериш мәсилисини оттуриға қойди. Әмма бу һәқтә бир қарар елиниши үчүн ислам дөләтлири арисида пикир бирлики болуши керәк. Әмма ислам дөләтлири арисида әзәлдин идийә бирлики мәвҗут әмәс. "

Муһим мәсилә һәл қилинмиди

Профессор һакан, ислам дөләт башлиқлириниң бу қетимқи икки күнлүк дағдуғилиқ йиғинида қилған ишиниң пәқәт террочилиққа қарши туруш вә ислам һәмдә ислам кеңиши тәшкилатида ислаһат елип бериш тоғрисида баянат елан қилиш биләнла чәклинип қалғанлиқини тәкитләп мундақ деди:

Ислам дөләтлири шундақла дунядики мусулманлар -11 сентәбир террорлуқ вәқәсидин кейин, җиддий кризис ичидә яшаватиду. Чүнки ғәрблик бәзи сиясәтчиләр вә мулаһизичиләр 11 - сентәбир террорлуқ вәқәсидин кейин, һәмдә афғанистан вә ирақтики вәқәләрдин кейин, террорчилиқниң асаслиқ мәнбәси ислам дини дегәнгә охшаш бәзи пикирләрни оттуриға қоюшқа башлиди. Улар самиул һантиңтон мәдәнийәтләр тоқунуши намлиқ китабида оттуриға қойғандәк, дуняниң мәдәнийәтләр тоқунуши гирдавиға қарап кетип барғанлиқини илгири сүрмәктә. Йәни ислам дуняси наһайити җиддий мәсилиләргә дуч келиватиду. Ислам дөләт башлиқлири бу қетимқи йиғинида бу мәсилиләргә қандақ тақабил туруш тоғрисида қарарлар елиши керәк иди. Лекин ундақ қарарлар елинмиди ".

Хәвәрләргә қариғанда, ислам дөләт башлиқлири йиғинида, дунядики сани аз болған мусулман милләтләр мәсилисиму музакирә қилинған болуп, уларниң вәзийитини йеқиндин көзитиш үчүн бир комитет қуруш тоғрисида қарар елинған.

Лекин, профессор һақан явуз, ислам дөләтлириниң нөвәттә, хитай һөкүмитиниң уйғурларға қаратқан сияситигә қарши туруш үчүн, тайланд вә филиппинләрдә мусулманларға қарши елип бериливатқан қирғинчилиқни тохтитиш үчүн җидди қарар елиши керәк иди, дәп көрсәтти. (Қанат)