Islam döletliri bashliqalar yighini ayaqlashti
2005.12.08
Se'udi erebistanning mekke shehiride échilghan islam döletliri bashliqlar yighini peyshenbe küni ayaqlashti. Ikki kün dawamlashqan islam döletliri bashliqlar yighinida asasliqi ikki mesile yeni térrorchiliqqa qarshi turush we islam kéngishi teshkilatida islahat élip bérip, bu teshkilatni xelq'ara mesililerde muhim rol oynaydighan bir teshkilatqa aylandurush mesilisi muzakire qilin'ghan.
Yighin quruq bayanat élan qilish bilen ayaqlashqan.
Xewerlerge qarighanda, pakistan teripidin otturigha qoyulghan mötidil islam teklipi yighin qatnashquchiliri arisida jiddi talash-tartishlargha sewebchi bolghan.
Islam döletliri bashliqlar yighinidin kéyin, élan qilin'ghan bayanatda, islam dunyasi bir krizis ichide bu krizis islam döletlirining peqet bügünige emes, kélechikige hemde pütün dunyaning kelgüsi üchün chong tesir körsitidu déyilgen.
Mekke bayannamisi dep atalghan mezkur bayanatta yene, esebiy we xurapi idiyilerge qarshi turush üchün jiddi tedbir élishimiz kérek, chünki bu idiyiler térrorchiliqning asasliq menbesi " déyilgen.
Islam dölet rehberliri yighin jeryanida, térrorchiliqqa qarshi turush üchün qattiq tedbir alidighanliqini, bu heqte bir- birliri bilen hemkarlishidighanliqini, islam kéngishi teshkilatida islahat élip baridighanliqini tekitlep, dunyadiki sani az bolghan musulman milletler mesilisige köngül bölüsh üchün bir komitét qurushni qarar qilghan.
Emma bezi mutexessislerning éytishiche, gerche islam döletliri bashliqlar yighinida nurghun mesililer muzakire qilin'ghan bolsimu, emma yighin jeryanida, islam dunyasi nöwette duch kéliwatqan mesililerni bir terep qilish üchün héchqandaq jiddi qarar élinmighan. Bu qétimqi islam döletliri bashliqlar yighini, burunqi yighinlargha oxshash quruq bayanat élan qilish bilen ayaqlashqan.
Islam döletliri arisida idiye birliki yoq
Islam döletliri bashliqlar yighinini yéqindin közetken amérikining yuta uniwérsitéti siyasiy bilimler we ottura sherq tetqiqat bölümi proféssori haqan yawuz bu qétimqi yighin üstide toxtilip mundaq deydu :
" Bu qétimqi islam kéngishi teshkilatining islam döletliri bashliqlar yighini jiddiy kün tertipi bilen bashlanmidi. Shuning üchünmu yighinda jiddi qararlar élinmidi. Türkiye qatarliq bezi döletler yighin jeryanida, islam kéngishi teshkilatini tesirlik bir teshkilatqa aylandurush üchün bu teshkilatta islahat élip bérish mesilisini otturigha qoydi. Emma bu heqte bir qarar élinishi üchün islam döletliri arisida pikir birliki bolushi kérek. Emma islam döletliri arisida ezeldin idiye birliki mewjut emes. "
Muhim mesile hel qilinmidi
Proféssor hakan, islam dölet bashliqlirining bu qétimqi ikki künlük daghdughiliq yighinida qilghan ishining peqet térrochiliqqa qarshi turush we islam hemde islam kéngishi teshkilatida islahat élip bérish toghrisida bayanat élan qilish bilenla cheklinip qalghanliqini tekitlep mundaq dédi:
Islam döletliri shundaqla dunyadiki musulmanlar -11 séntebir térrorluq weqesidin kéyin, jiddiy krizis ichide yashawatidu. Chünki gherblik bezi siyasetchiler we mulahizichiler 11 - séntebir térrorluq weqesidin kéyin, hemde afghanistan we iraqtiki weqelerdin kéyin, térrorchiliqning asasliq menbesi islam dini dégen'ge oxshash bezi pikirlerni otturigha qoyushqa bashlidi. Ular sami'ul hantington medeniyetler toqunushi namliq kitabida otturigha qoyghandek, dunyaning medeniyetler toqunushi girdawigha qarap kétip barghanliqini ilgiri sürmekte. Yeni islam dunyasi nahayiti jiddiy mesililerge duch kéliwatidu. Islam dölet bashliqliri bu qétimqi yighinida bu mesililerge qandaq taqabil turush toghrisida qararlar élishi kérek idi. Lékin undaq qararlar élinmidi ".
Xewerlerge qarighanda, islam dölet bashliqliri yighinida, dunyadiki sani az bolghan musulman milletler mesilisimu muzakire qilin'ghan bolup, ularning weziyitini yéqindin közitish üchün bir komitét qurush toghrisida qarar élin'ghan.
Lékin, proféssor haqan yawuz, islam döletlirining nöwette, xitay hökümitining Uyghurlargha qaratqan siyasitige qarshi turush üchün, tayland we filippinlerde musulmanlargha qarshi élip bériliwatqan qirghinchiliqni toxtitish üchün jiddi qarar élishi kérek idi, dep körsetti. (Qanat)
Munasiwetlik maqalilar
- Islam qurultiyida Uyghurlar mesilisi muzakire qilinmaqchi
- Gollandiyide asiya mesililiri boyiche ilmiy yighin ötküzüldi
- Teywende 5-nöwetlik ottura asiya muhakime yighini ötküzüldi
- Qazaqistanda Uyghurshunasliq péni
- Almatada Uyghurshunasliq ilmiy muhakime yighini ötküzüldi
- Türkiyide dunya musulman yashliri medeniyet yighini ötküzüldi