Исмайил сәмәткә берилгән өлүм һөкүминиң иҗра қилиниши, хәлқара мәтбуатниң диққитини қозғиди

2007-02-15

u0215-pmo.mp3

Хитай һөкүмитиниң 2003‏- йили пакистан һөкүмити тәрипидин хитайға тапшуруп берилгән исмайил сәмәтни террорлуқ вә бөлгүнчилик паалийәтләргә қатнашқан дәп әйиибләп, уни өлүмгә һөкүм қилип, 8‏- феврал күни униңға берилгән өлүм һөкүмини иҗра қилиши уйғур мустәқиллиқ паалийәтчиси ғоҗа муһәммәт аббасниң хитай һөкүмити тәрипидин өлтүрүлүшидин кейин дуня мәтбуатиниң диққитини әң көп қозғиған уйғуларға мунасивәтлик вәқәләрдин бери болуп һесабланди. 2001‏- Йили нипал һөкүмити тәрипидин хитайға қайтуруп берилгән, уйғурлар арисида ширәли дәп тонулған атақлиқ уйғур паалийәтчиси ғоҗа муһәммәт аббас хитай һөкүмити тәрипидин террорлуқ вә бөлгүнчилик паалийәтләргә қатнашқан дәп әйиблинип, 2003‏- өлүмгә һөкүм қилинған болуп, өлүм һөкүми дәрһал иҗра қилинған иди.

Ройтрес, америка бирләшмә агентлиқи вә франсийә агентлиқи қатарлиқ дунядики әң чоң хәвәр агентлиқлири, б б с, әлҗәзирә, америка авази радиоси қатарлиқ чоң радио вә телевизийә истансилири, вашингтон пост, лус анҗлис вақти, интирнишинал һралд трибюн, гувардйян қатарлиқ дунядики чоң гезитлар вә ди таймиз қатарлиқ атақлиқ җурналлар һәмдә сансизлиған тор бәтлири, хитай һөкүмитиниң 2005‏- йили 10‏-айниң 31‏-күни үрүмчи шәһәрлик оттура хәлқ сот мәһкимиси тәрипидин исмаил сәмәткә берилгән өлүм һөкүмини иҗра қилғанлиқини муһим хәвәр қилип бәрди.

Б б с радио вә телевизийиси бу мунасивәт билән бәргән хәвиридә, хитай һөкүмитиниң исмаил сәмәтни террорлуқ вә бөлгүнчилик паалийәтләргә қатнашқан дәп әйиблигәнликини, әмма исмаил сәмәтниң сотта хитай һөкүмитиниң пүтүн әйибләшлирини рәт қилғанлиқини тәкитләп мундақ дейилгән: "дуня уйғур қурултийи сотта исмаил сәмәтни өлүм җазасиға һөкүм қилидиған һечқандақ дәлил-испат оттуриға қоюлмиғанлиқини билдүрмәктә" .

Әлҗәзирә телевизийиси, хитай уйғур паалийәтчисигә берилгән өлүм һөкүмини иҗра қилди дегән сәрләвһилик хәвиридә, исмаил сәмәтниң сотқа сақчилар мини иқрарнамини имзалашқа мәҗбурлиди, дегәнликини тәкитлиди.

Дунядики атақлиқ гезитларниң бери болған әнглийидә чиқидиған гувардиян гезитиниң исмаил сәмәткә берилгән өлүм һөкүминиң иҗра қилинғанлиқи тоғрисидики хәвиридә мундақ дейилгән: "хитай һөкүмити исмаил сәмәтни шәрқий түркистан исламий һәрикитиниң қурғучилиридин бери дәп әйиблигән . Әмма хәлқара кишилик һоқуқни көзитиш тәшкилатиниң хитай ишлири бөлүминиң мәсули николас биколин, исмаил сәмәтни өлүм җазасиға һөкүм қилидиған һечқандақ дәлил‏- испатниң мәвҗут әмәсликини билдүрмәктә" .

Тәйвәндә чиқидиған тәйбей вақти гезити бу мунасивәт билән бәргән хәвиридә, хәлқара кишилик һоқуқ тәшкилатлириниң хитай һөкүмитиниң исмайил сәмәткә берилгән өлүм һөкүмини иҗра қилғанлиқини қаттиқ тәнқид қилғанлиқи тәкитләнгән. Хәвәрдә йәнә мундақ дейилгән: "хитай һөкүмити йеқинқи йиллардин бери шинҗаңда мустәқил бир шәрқий түркистан дөлити қуруш үчүн паалийәт елип бериватқан уйғурларға қарши қаттиқ бир бастуруш һәрикити елип бармақта".

Хитай һөкүмитиниң исмаил сәмәткә берилгән өлүм һөкүмини иҗра қилғанлиқи һәққидә дуня мәтбуатида чиққан пүтүн хәвәрләрдә исмаил сәмәтниң сотта өзиниң гунаһсиз икәнликини баян қилғанлиқи, хитай сақчилириниң уни қаттиқ қийнаш арқилиқ иқрарнамигә қол қойғузғанлиқи, хәлқара кишилик һоқуқ тәшкилатлириниң хитай һөкүмитини қаттиқ тәнқид қилғанлиқи һәмдә хитай һөкүмитиниң 11‏- сентәбир террорлуқ вәқәсидин кейин, хәлқара террорчилиққа қарши урушни баһанә қилип, уйғур мустәқилчилирини бастуруватқанлиқи тәкитләнгән. (Қанат)