Ismayil semetke bérilgen ölüm hökümining ijra qilinishi, xelq'ara metbu'atning diqqitini qozghidi
2007.02.15
Xitay hökümitining 2003- yili pakistan hökümiti teripidin xitaygha tapshurup bérilgen ismayil semetni térrorluq we bölgünchilik pa'aliyetlerge qatnashqan dep eyi'iblep, uni ölümge höküm qilip, 8- féwral küni uninggha bérilgen ölüm hökümini ijra qilishi Uyghur musteqilliq pa'aliyetchisi ghoja muhemmet abbasning xitay hökümiti teripidin öltürülüshidin kéyin dunya metbu'atining diqqitini eng köp qozghighan uyghulargha munasiwetlik weqelerdin béri bolup hésablandi. 2001- Yili nipal hökümiti teripidin xitaygha qayturup bérilgen, Uyghurlar arisida shir'eli dep tonulghan ataqliq Uyghur pa'aliyetchisi ghoja muhemmet abbas xitay hökümiti teripidin térrorluq we bölgünchilik pa'aliyetlerge qatnashqan dep eyiblinip, 2003- ölümge höküm qilin'ghan bolup, ölüm hökümi derhal ijra qilin'ghan idi.
Roytrés, amérika birleshme agéntliqi we fransiye agéntliqi qatarliq dunyadiki eng chong xewer agéntliqliri, b b s, eljezire, amérika awazi radi'osi qatarliq chong radi'o we téléwiziye istansiliri, washin'gton post, lus anjlis waqti, intirnishinal hrald tribyun, guwardyyan qatarliq dunyadiki chong gézitlar we di taymiz qatarliq ataqliq jurnallar hemde sansizlighan tor betliri, xitay hökümitining 2005- yili 10-ayning 31-küni ürümchi sheherlik ottura xelq sot mehkimisi teripidin isma'il semetke bérilgen ölüm hökümini ijra qilghanliqini muhim xewer qilip berdi.
B b s radi'o we téléwiziyisi bu munasiwet bilen bergen xewiride, xitay hökümitining isma'il semetni térrorluq we bölgünchilik pa'aliyetlerge qatnashqan dep eyibligenlikini, emma isma'il semetning sotta xitay hökümitining pütün eyibleshlirini ret qilghanliqini tekitlep mundaq déyilgen: "dunya Uyghur qurultiyi sotta isma'il semetni ölüm jazasigha höküm qilidighan héchqandaq delil-ispat otturigha qoyulmighanliqini bildürmekte" .
Eljezire téléwiziyisi, xitay Uyghur pa'aliyetchisige bérilgen ölüm hökümini ijra qildi dégen serlewhilik xewiride, isma'il semetning sotqa saqchilar mini iqrarnamini imzalashqa mejburlidi, dégenlikini tekitlidi.
Dunyadiki ataqliq gézitlarning béri bolghan en'gliyide chiqidighan guwardiyan gézitining isma'il semetke bérilgen ölüm hökümining ijra qilin'ghanliqi toghrisidiki xewiride mundaq déyilgen: "xitay hökümiti isma'il semetni sherqiy türkistan islamiy herikitining qurghuchiliridin béri dep eyibligen . Emma xelq'ara kishilik hoquqni közitish teshkilatining xitay ishliri bölümining mes'uli nikolas bikolin, isma'il semetni ölüm jazasigha höküm qilidighan héchqandaq delil- ispatning mewjut emeslikini bildürmekte" .
Teywende chiqidighan teybéy waqti géziti bu munasiwet bilen bergen xewiride, xelq'ara kishilik hoquq teshkilatlirining xitay hökümitining ismayil semetke bérilgen ölüm hökümini ijra qilghanliqini qattiq tenqid qilghanliqi tekitlen'gen. Xewerde yene mundaq déyilgen: "xitay hökümiti yéqinqi yillardin béri shinjangda musteqil bir sherqiy türkistan döliti qurush üchün pa'aliyet élip bériwatqan Uyghurlargha qarshi qattiq bir basturush herikiti élip barmaqta".
Xitay hökümitining isma'il semetke bérilgen ölüm hökümini ijra qilghanliqi heqqide dunya metbu'atida chiqqan pütün xewerlerde isma'il semetning sotta özining gunahsiz ikenlikini bayan qilghanliqi, xitay saqchilirining uni qattiq qiynash arqiliq iqrarnamige qol qoyghuzghanliqi, xelq'ara kishilik hoquq teshkilatlirining xitay hökümitini qattiq tenqid qilghanliqi hemde xitay hökümitining 11- séntebir térrorluq weqesidin kéyin, xelq'ara térrorchiliqqa qarshi urushni bahane qilip, Uyghur musteqilchilirini basturuwatqanliqi tekitlen'gen. (Qanat)
Munasiwetlik maqalilar
- Merhum isma'il semetning ayali buhejer xanim merhum yoldishi heqqide toxtaldi
- Isma'il semetning yéqin dosti, isma'il semet xurapatliqqa qarshi chiqqan, deydu
- Xitay hökümitining isma'il semetke ölüm jazasi ijra qilghanliqi türkiye metbu'atidiki muhim témigha aylandi
- Xelq'ara teshkilatlar ismayil semetke bérilgen ölüm jazasini ijra qilghanliqigha qattiq naraziliq bildürdi
- Xitay da'iriliri pakistan teripidin qayturup bérilgen isma'il semetke ölüm jazasi ijra qildi
- Doktor nowakning doklatini Uyghurlar ispatlimaqta
- Béshkek türmisige solan'ghan obulqasim késel sewebidin hayatidin ayrildi