"Бейҗиңниң аталмиш террорчилиққа қарши уруши, уйғурларға қаритилған рәһимсиз бастурушни йошурмақта" (2)


2007.07.25

Йеқиндин бери ғәрб мәтбуатида уйғурларни вә хитай һөкүмитиниң нөвәттә уйғурларға қаратқан сияситини хәлқара җамаәткә тонуштуридиған нурғунлиған хәвәр , мақалә вә мулаһизиләр елан қилиниватқан болуп, 22‏- июл күни әнглийиниң даңлиқ " сәнди таймиз" гезитидә елан қилинған " бейҗиңниң аталмиш террорчилиққа қарши уруши, уйғурларға қаритилған рәһимсиз бастурушни йошурмақта" сәрләвһилик мақалә хитай һөкүмитиниң нөвәттә уйғурларға қаратқан сиясити һәққидә ғәрб мәтбуатида елан қилинған мақалиләрниң йирик мисали һесаблиниду.

1600 Хитай әскири келәр ай маневиргә қатнишиду

1600 Хитай әскириниң келәр ай русийә вә шаңхәй һәмкарлиқ тәшкилатиға әза дөләтләрниң һәрбий қисимлириниң қатнишиши билән өткүзүлидиған һәрбий маневиргә қатнишиш үчүн тәйярлиниватқанлиқини әскәрткән майкел шәридан әнглийидә чиқидиған йәкшәнбә вақит гезитидә елан қилған мақалисини мундақ давамлаштуриду " хитай бихәтәрлик органлири кәң бир тиңтиңчилар тори тәшкиллигән һәмдә уйғур елиниң шәһәрлири, мәсчитләр вә базарлар әтрапида чарлап йүрүдиған террорчилиққа қарши йеңи қисимлар орунлаштурған. "

" Лекин хитай һөкүмитиниң бу қаттиқ қол сиясити вәзийәтни техиму җиддийләштүрүп, һөкүмәткә дүшмән кишиләрниң санини күпәйткән. Бу ай уйғур елигә қилған зиярәтләрдә вә у йәрдики кишиләр билән елип берилған сөһбәтләрдә, бихәтәрлик қисимлириниң қаттиқ назарити астидики уйғур елидики шәһәрләрдә аһалиниң диний вә миллий тәвәликигә асасән айрилғанлиқи вә бир-биригә ишәнмәйдиғанлиқи ашкариланди. "

Һашар вә хитайниң өлкилиригә елип кетилгән қизларниң ақивити

Һашар, хитайниң өлкилиригә елип кетилгән қизларниң қавақханиларға чүшүп қалғанлиқи вә уйғур елидин елип кетилгән кичик балиларниң тиләмчиликкә селиниши қатарлиқ кишилик һоқуқ дәпсәндичиликлириниң уйғур елидики сиясий вәзийәтни техиму кәскинләштүрүп, болупму яшларни зораванлиқ һәрикәтлиригә үндәватқанлиқини тәкитлигән аптур мақалисини давамлаштуруп мундақ дәйду " икки ғәрблик разветка хадими, хитай һөкүмитиниң уйғур елидики қаршилиқ һәрикитини бастуруш үчүн, уйғур террор гуруппилириниң әлқаидә тәшкилати билән мунасивити тоғрисида мубалиғә қилмақта. Улар хитай һөкүмитиниң бу мәсилидә испатлиқ пакит оттуриға қоялмиғанлиқини шуниң үчүн ғәрб дөләтлириниң һазирғичә, хитай пуқраси һечқандақ уйғурни хитайға қайтурмиғанлиқини әскәртти. Уларниң ейтишичә, ғәрб дөләтлири, хитай һөкүмитиниң бесиминиң, террорлуққа йүзләнгән кишиләрниң санини көпәйтишидин әндишә қилмақта. "

Миңлиған мусулманниң паспортлири уйғур елидә тартивелинған

Мақалисдә, " гәрчә ,хитай һөкүмити уйғур елидики 58 йиллиқ һәрбий ишғали җәрянида қаршилиқ һәрикәтлирини бир қәдәр бастурған болсиму, уйғурларниң садақитини қолға кәлтүрәлмигән" дәп тәкитлигән аптур, хитай һөкүмитиниң милитан исламниң тәсириниң мусулманлар арисида кеңйишиниң алдини елиш үчүн миңлиған мусулманниң паспортлирини тартивалғанлиқини әскәрткән.

Апторниң тәкитлишичә, хитай һөкүмитиниң бу һәрикитиниң мәқсити, хитайдики мусулманларниң сәуди әрәбистан, пакистан вә афғанистандики радикал гуруппиларға қетилип кетишиниң алдини елиш икән.

Хитай һөкүмитиниң мусулманларниң паспортлирини тартивелиш һәрикитиниң алдимиздики декабир ейида һәҗгә беришни пиланлаватқан мусулманларни қаттиқ ғәзәпләндүргәнликини әскәрткән әнглийидә чиқидиған йәкшәнбә вақит гезитиниң мухбири майкел шәридан, лекин хитай өтмүштики зораванлиқ һәрикәтлириниң, кишиләрниң қаршилиқ һәрикәтлириниң алдини алмақта, дәйду.

Ғулҗидики хитайлар вә уйғурлар шәһәрниң өзлиригә аит қисмида яшайдикән

Хитайға қилған сәпири җәрянида ғулҗа шәһириниму зиярәт қилған аптур майкел шәридан, мақалисидә ғулҗидики сиясий вәзийәтни тәсвирләп мундақ дәйду " : ғулҗидики хитайлар шәһәрниң өзлиригә аит қисмида яшайдикән. Ғулҗида йүз бәргән қанлиқ вәқәдин он йил өткән болсиму, өчмәнлик техи давамлишиватиду."

Ғулҗида йүз бәргән қирғинчилиқ һәққидә әтраплиқ мәлумат бәргән бир хитай шопур мунуларни деди": ғулҗида 1997‏- йили қозғилаң көтүрүлгәндә мән қораллиқ сақчи қисмида ишләйттим. Бир мәзгил биз контроллуқни йоқитип қойдуқ. Исянчилар бир қорал -ярақ искилатиға һуҗум қилип, сақчиларни өлтүрүп қоралларни булап кәтти. Вәзийәт наһайити мурәккәп иди. Биз һәрбий қисимларни ярдәмгә чақирдуқ. Улар һәрбий кийимлирини селип, сақчи кийимлирини кийишти. Мәркизи һөкүмәт бизгә һечқандақ иккиләнмәй уларни бастуруш тоғрисида буйруқ чүшүрди. Бизму уларни һечқандақ иккиләнмәй бастурдуқ. Биздин бирнәччә киши өлди. Лекин биз улардин миңлиған кишини өлтүрдуқ. Улар бизниң күчимизни билиду. Биз уларға наһайити яхши бир дәрс бәрдуқ. "

Уйғур сиясий паалийәтчиси рабийә қадир, 1997‏- йили вәзийәтни тәкшүрүш үчүн ғулҗиға барғанда " уйғурларға берилгән бу дәрс" дегән бир синалғу линтисини көргән болуп, униңда һәрбий машиниларға бесилған етип өлтүрүлгән уйғур қиз ‏- оғул өсмүрлириниң җәсәтлири, 5 яки6 яштики балилири билән биргә оқ билән бәдини өтмә төшүк қилинған бир аял көрситилгән.

Синалғу линтисида ,һаяҗанлиқ хитайчә буйруқлар астида етиш вә өлтүрүшләр давамлашқан. Ким билиду , униңдики хитайларниң бири мушу шопур болуши мумкин, дәйду майкел шәридан йәкшәнбә вақит гезитидә елан қилған мақалисидә. (Өмәр қанат)

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.