Kanada, amérikilarda xitay jasusliri eyiblenmekte

• Muxbirimiz welining bu heqtiki melumati
• Download story audio

Awstraliyidiki xitay diplomati chén yonglin 2005-yili 4-iyun küni awstraliyining sidniy shehiride tyen'enmi'én weqesining 16 yilliq xatire künide. Chén yonglin xelq'ara metbu'atlargha awstraliyide 1000 din artuq xitay jasuslirining barliqini éytqan idi. AFP

Muxbirimizning kanadadin xewer qilishiche, xitayning kanadadiki bash elchisi lusumin ependi yéqinqi birnechche kündin buyan herxil uchur wastiliri we herxil sorunlardin paydilinip kanada uchur wastilirining xitay jasusliri heqqide élan qilghan xewerlirige naraziliq bildürüp sözleshke bashlighan. U sözide "kanadada junggoning héchqandaq jasusi yoq, junggo kanadadin soda, pen -téxnika we yaki bashqa axbarat oghrilighini yoq, kanada uchur wastilirining junggoni eyiblishi pakitsiz" dep naraziliq bildürgen.

Nahayiti köp xitay jasusliri kanadaning dölet menpe'etige ziyan salmaqta

Xitay elchisi lu sumin ependi sözide yene "kanada uchur wastilirining junggoni eyiblishi xitay -kanada munasiwetlirige paydiliq emes, bizning bezi shirketlirimiz hazir yuqarqidek eyibleshtin saqlinish üchün kanadagha meblegh sélishtin yaltiyiwaldi. Eger bundaq eyiblesh yene dawam qiliwerse, junggo bilen kanadaning istratégiyilik sepdashliq munasiwitige tesir yétidu" dep tehdit salghan.

Buningdin burun kanadaning tashqi ishlar ministiri meykér ependi CCTV ning zyaritini qobul qilghanda "nahayiti köp xitay jasusliri kanadada heriket qilip kanadaning dölet menpe'etige ziyan salmaqta" dégen idi. Hazir kanadaning tashqi ishlar minisitiri meykér ependi "xitay hökümitining mushundaq bahane körsitip naraziliq bildürüsh usulini qollinishi ikki dölet otturisidki bezi kélishimlerning ijra qilinish waqtini kéchiktürüp, ikki dölet munasiwitige ziyan keltürüshi mumkin" dep qarimaqta.

Xitay jasusliri amérikida

B b s ning xewer qilishiche, kanadada xitay jasusliri mesiliside talash ‏-tartish boluwatqan waqitta, 8 ‏- may küni, amérikining fédiral tekshürüsh idarisi amérikining déngiz armiye paraxotlirigha da'ir sezgür téxnika matériyallirini oghrilighan 3 neper xitay jasusini "éghir jinayet sadir qildi" dep eyibligen. Xewerde bayan qilinishiche, amérikining tekshürüsh idarisi "xitay hökümitining agéniti" dep eyibligen 3 jasusning biri 65 yashliq amérika puqrasi xitay injiniri mey dajzh, ikkinchi'isi uning 62 yashliq ayali jaw lixu'a, üchinchisi uning 56 yashliq ukisi, féngxu'ang wéyshi téléwiziyisining bash téxnika emeldari, amérikida turushqa yéshil kart élip bolghan mey daxong. Ular soraqqa tartilish heqqidiki buyruqni los anjilis shehiridiki turalghusida tapshuruwalghan.

"Teywen géziti" de 5 ‏- ayning 7 ‏- küni kommunistik partiyining amérika qit'esidiki heriketliri heqqide bir mulahize élan qilindi. Maqalining aptori teywen jama'et ishliri komitétining bash katipi, siyasiy mulahizichi lyaw dungching ependining bayan qilishiche, 20 ‏- esrde kommunstik partiyiler 20 nechche dölette özining siyasiy tüzümini dawamlashturghan bolsa, amérika bilen sowét ittipaqi otturisidiki soghuqchiliq urushidin kéyinki hazirqi dewrimizde bolsa, kommunistik partiye peqet xitay, shimaliy koriye, wétnam we kubadin ibaret 4 dölettila qaldi. Qalghandimu peqet chiriklik we yawuzluqqa tayinip özini saqlap turiwatidu, xalas.

Xitay kommunistik partiyisi hazir shimaliy koriyidin yamrap kélishi mumkin bolghan namratlar éqinini tosush üchün chégrigha 30 ming esker yötkigenlikidin qarighanda, shimali koriyide kommunistik partiye alliqachan öz ichide gumranliqqa yüzlen'gen. Hazir shimaliy koriye jenubiy koriyini özige qoshuwélip "wetenni birlikke keltürüsh" dégen xiyalini emelge ashurushtin ümid üzdi. Belki jenubiy koriye hazir shimalyi koriyide jiddiy dawalghush peyda bolsa, uni idare qilishqa teyyarliniwatidu.

Xitay hökümiti amérikida herikette

Kommunistik partiyiler heqqide mulahize qilin'ghan bu maqalide bayan qilinishiche, gerche xitay kommunistik partyisining amérika bilen diplomatik munasiwiti bolsimu, emma amérikining asasiy qanunida "amérika tupriqida kommuni'istik partiyining mewjut bolup turushi qanunsiz" dep belgilen'gen bolghachqa, uning amérikida héchqandaq teshkilati yoq. Lékin amérika bilen diplomatik munasiwiti bolmighan kichikkine teywendiki minjingdang, gomindang, jen'godang, teylyendang dégen 4 chong partiyining hemmisi amérikida alliburunla özlirining shöbilirini qurup chongqur yilitiz tartip bolghan. Buni körgen xitay kommunistik partiyisi yéngi héle pilanlap , amérika tupriqida "xitay oqughuchilar jem'iyiti" shundaqla sheher yaki ölkiler buyiche teshkillen'gen "yurtdashlar jem'iyiti" dégen teshkilatlarni peyda qildi. Xitay kommunistik partiyisining mushundaq teshkilatlarning ichige kiriwélip yushurun heriket qilishqa bashlighanliqi amérika fédiral tekshürüsh idarisining diqqitini qozghimay qalmidi. Pash qilin'ghan qosh bisliq jasus chén wénying, li wénxaw dégenler del mushundaq shara'itta heriket qilghan xitay jasusliri.

Amérikining bixeterlik idarisi ashkarilighan melumatlargha qarighanda, - deydu mulahizichi lyaw ependi, -amérikida yushurunup turuwatqan xitay jasuslirining sani 30 ming etrapida. Bularning köp qismi xitay hökümiti teripidin amérikigha ewetilgen oqughuchilar. Xitayning bashqurulidighan bomba yasishi we herbiy uchur séstimisini yaxshilishigha masliship amérikidin 500 ming yu'enlik nazuk éléktronluq seplimilerni yetküzüp bergen er -xotun xitay jasusimu del mushu tiptiki kishiler. - Dep bayanini dawamlashturidu aptor, - chong quruqluqtin amérikigha kélip turup qélip, axir amérika puqrasi bolushqa iltimas sun'ghan kishiler "kommunsitik partiyige eza bolghanmu? ", "ezaliqingni dawamlashturamsen?", "kommunistik partiyini qollamsen? " dégen su'allarning hemmsige jawab bérip, amérikigha hemme wedini bérip puqra boluwalghandin kéyin, yene dawamliq türde xitayning partiye bayrimini, dölet bayrimini tebrikleydu. Xitay kommunistik partiyisidin alaqisini üzmey kéliwatqan bundaq aldamchilar az emes. Emeliyet arqiliq ispatlan'ghan bir heqiqet barki, - deydu aptor, - adette yaxshi adem kommunistik partiyige eza bolmaydu, bilmey kirip qalghan bolsa, u kishi kommunistik partiye ezaliqini hergiz dawamlashturmaydu.(Weli)