Хитай даирилири уйғур паалийәтчилириниң аилә - тавабатлириға зиянкәшлик қилмақта

• Мухбиримиз әқидәниң бу һәқтики толуқ мәлумати
• Download story audio

Йеқинда канадада чиқидиған мәклинс Macleans намлиқ һәптилик сиясий жорналда, " бейҗиң давамлиқ назарәт қиливатиду" дегән темида чоң һәҗимлик мақалә елан қилинди.

Хитай җасуслири һәрикәттә

Мақалидә, чәтәлләрдә уйғурларниң кишилик һоқуқи үчүн паалийәт елип бериватқан уйғур паалийәтчилириниң аилә тавабатлириниң зиянкәшликкә учраватқанлиқи баян қилиниш билән биргә, дуня уйғур қурултийиниң муавин рәиси мәмәт тохти әпәндиниң бир туққан инисиниң хитай бихәтәрлик органлири тәрипидин көп қетим һәр хил бесим вә тәһдитләргә учриғандин сирт, йеқинда из - дерәксиз йоқап кәткәнлики қәйт қилинған.

Йеқинда канада дөләт бихәтәрлик идариси, хитайниң канадада елип бериватқан җасослуқ һәркәтлири тоғрисида икки йилдин буян давам қиливатқан тәкшүрүш доклатини елан қилди.

Доклатта хитайниң канадада турушлуқ әлчиханисиниң вә хитай даирилириниң уйғурларға вә канадада яшаватқан уйғурларға вә уларниң шәрқий түркистандики аилә - тавабатлириға елип барған һәр хил бесимлири шуниңдәк җасослуқ һәркәтлири әтраплиқ тилға елинған.

Игилишимизчә, мәзкүр доклат техи очуқ ‏- ашкара елан қилинмиған болсиму, әмма рәсмий йосунда һөкүмәткә сунулған вә бир қисим мәтбуатларда бу һәқтә хәвәр берилгән.

Арқа көрүнүшләр

Канадада чиқидиған мәклинис жорнилида елан қилинған доклатниң мәзмунида, хитай һөкүмитиниң канададики уйғур паалийәтчилиригә селиватқан бесимлири, һәр хил телефун, интернет арқилиқ уларниң нормал күндилик турмушиға дәхли йәткүзүдиған қилмишлири шуниңдәк бихәтәрликигә тәсир йәткүзүдиған иш- һәрикәтлири, һәтта хитай әлчихана әмәлдарлириниң бәзи аилиләрни зиярәт қилип, уларға мәҗбурий сиясий сода тәклипи сунуп, " әгәр бизниң дөләт байримини тәбрикләш паалийәтлиримизгә қатнашсиңиз, сизниң нурғун еһтияҗлириңизни һәл қилип беримиз " дегәнликигә охшаш уйғурларға мунасивәтлик нурғун мәсилиләр тилға елинған.

Мәклинис жорнилида йәнә, дуня уйғур қурултийиниң муавин рәиси мәмәт тохтиниң аниси вә инисиниң 2004 ‏- йили 4 ‏- айниң 12 ‏- күни, қағилиқтин қәшқәр бихәтәрлик идарисиға мәҗбурий елип келинип, уларни мәмәт тохтиға телефун урғузғанлиқи қәйт қилинған.

Мәмәт тохти әпәндигә қилинған тәһдит

Дуня уйғур қурултийиниң муавин рәиси мәмәт тохти әпәндиниң ейтишичә, шу қетимлиқ телефонда йәни 2004 ‏- йили хитай бихәтәрлик идариси мәмәт тохтиниң германийидә өткүзүлидиған " дуня уйғур қурултийини қуруш " йиғиниға қатнашмаслиқини, әгәр буниңға көнмисә униң анисиниң хәтәргә дуч келидиғанлиқини билдүргән.

Бу һәқтә ениқ мәлумат бәргән мәмәт тохти әпәнди мундақ дәйду: " бейҗиң давамлиқ назарәт қиливатиду " дегән темидики мақалидә елан қилинған пакитлар, канада бихәтәрлик идариси тәрипидин елан қилинған доклатта әйнән нәқил кәлтүрүлгән болуп, доклатта йәнә, мәмәт тохти әпәндиниң бир туққан инисиниң из - дерәксиз йоқап кәткәнлики баян қилинған.

Дуня уйғур қурултийиниң муавин рәиси мәмәт тохти әпәнди, инисиниң " йоқап " кетиш сирини, хитай һөкүмитиниң, униңдин өч елишидин келип чиққан дәп гуман қилидиғанлиқини билдүрди.

Уйғур миллий һәрикитиниң рәһбири рабийә қадир ханимниң икки пәрзәнти, хитай даирилириниң " бөлгүнчилик" вә " баҗ оғрилаш" җинайәтлири билән әйиблинип, айрим ‏- айрим 7 йиллиқ һәмдә 9 йиллиқ қамақ җазасиға һөкүм қилинған иди.

Хәлқарадики кишилик һоқуқ тәшкилатлири, бу әһвалниң тамамән, хитай һөкүмитиниң, рабийә қадирниң уйғурларниң кишилик һоқуқи вә әркинликини қолға кәлтүрүш йолида елип бериватқан паалийәтлиридин өч елиш түпәйли мәйданға кәлгәнликини оттуриға қоюшмақта. (Әқидә)