Xitay da'iriliri Uyghur pa'aliyetchilirining a'ile - tawabatlirigha ziyankeshlik qilmaqta

• Muxbirimiz eqidening bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Yéqinda kanadada chiqidighan meklins Macleans namliq heptilik siyasiy zhornalda, " béyjing dawamliq nazaret qiliwatidu" dégen témida chong hejimlik maqale élan qilindi.

Xitay jasusliri herikette

Maqalide, chet'ellerde Uyghurlarning kishilik hoquqi üchün pa'aliyet élip bériwatqan Uyghur pa'aliyetchilirining a'ile tawabatlirining ziyankeshlikke uchrawatqanliqi bayan qilinish bilen birge, dunya Uyghur qurultiyining mu'awin re'isi memet toxti ependining bir tuqqan inisining xitay bixeterlik organliri teripidin köp qétim her xil bésim we tehditlerge uchrighandin sirt, yéqinda iz - déreksiz yoqap ketkenliki qeyt qilin'ghan.

Yéqinda kanada dölet bixeterlik idarisi, xitayning kanadada élip bériwatqan jasosluq herketliri toghrisida ikki yildin buyan dawam qiliwatqan tekshürüsh doklatini élan qildi.

Doklatta xitayning kanadada turushluq elchixanisining we xitay da'irilirining Uyghurlargha we kanadada yashawatqan Uyghurlargha we ularning sherqiy türkistandiki a'ile - tawabatlirigha élip barghan her xil bésimliri shuningdek jasosluq herketliri etrapliq tilgha élin'ghan.

Igilishimizche, mezkür doklat téxi ochuq ‏- ashkara élan qilinmighan bolsimu, emma resmiy yosunda hökümetke sunulghan we bir qisim metbu'atlarda bu heqte xewer bérilgen.

Arqa körünüshler

Kanadada chiqidighan meklinis zhornilida élan qilin'ghan doklatning mezmunida, xitay hökümitining kanadadiki Uyghur pa'aliyetchilirige séliwatqan bésimliri, her xil téléfun, intérnét arqiliq ularning normal kündilik turmushigha dexli yetküzüdighan qilmishliri shuningdek bixeterlikige tesir yetküzüdighan ish- heriketliri, hetta xitay elchixana emeldarlirining bezi a'ililerni ziyaret qilip, ulargha mejburiy siyasiy soda teklipi sunup, " eger bizning dölet bayrimini tebriklesh pa'aliyetlirimizge qatnashsingiz, sizning nurghun éhtiyajliringizni hel qilip bérimiz " dégenlikige oxshash Uyghurlargha munasiwetlik nurghun mesililer tilgha élin'ghan.

Meklinis zhornilida yene, dunya Uyghur qurultiyining mu'awin re'isi memet toxtining anisi we inisining 2004 ‏- yili 4 ‏- ayning 12 ‏- küni, qaghiliqtin qeshqer bixeterlik idarisigha mejburiy élip kélinip, ularni memet toxtigha téléfun urghuzghanliqi qeyt qilin'ghan.

Memet toxti ependige qilin'ghan tehdit

Dunya Uyghur qurultiyining mu'awin re'isi memet toxti ependining éytishiche, shu qétimliq téléfonda yeni 2004 ‏- yili xitay bixeterlik idarisi memet toxtining gérmaniyide ötküzülidighan " dunya Uyghur qurultiyini qurush " yighinigha qatnashmasliqini, eger buninggha könmise uning anisining xeterge duch kélidighanliqini bildürgen.

Bu heqte éniq melumat bergen memet toxti ependi mundaq deydu: " béyjing dawamliq nazaret qiliwatidu " dégen témidiki maqalide élan qilin'ghan pakitlar, kanada bixeterlik idarisi teripidin élan qilin'ghan doklatta eynen neqil keltürülgen bolup, doklatta yene, memet toxti ependining bir tuqqan inisining iz - déreksiz yoqap ketkenliki bayan qilin'ghan.

Dunya Uyghur qurultiyining mu'awin re'isi memet toxti ependi, inisining " yoqap " kétish sirini, xitay hökümitining, uningdin öch élishidin kélip chiqqan dep guman qilidighanliqini bildürdi.

Uyghur milliy herikitining rehbiri rabiye qadir xanimning ikki perzenti, xitay da'irilirining " bölgünchilik" we " baj oghrilash" jinayetliri bilen eyiblinip, ayrim ‏- ayrim 7 yilliq hemde 9 yilliq qamaq jazasigha höküm qilin'ghan idi.

Xelq'aradiki kishilik hoquq teshkilatliri, bu ehwalning tamamen, xitay hökümitining, rabiye qadirning Uyghurlarning kishilik hoquqi we erkinlikini qolgha keltürüsh yolida élip bériwatqan pa'aliyetliridin öch élish tüpeyli meydan'gha kelgenlikini otturigha qoyushmaqta. (Eqide)