Xitay, dunya boyiche kan weqesi eng köp yüz bériwatqan dölet

• Muxbirimiz méhribanning bu heqtiki melumati
• Download story audio

11-Iyul küni Uyghur élining fukang nahiyiside kan partlishi yüz bérip nurghun adem ölgen idi. Resimde fukangdiki kan quduqigha kirip qutquzush aldida turghan xadimlar. AFP

Gerche xitay hökümiti yéqindin buyan kömür kan weqelirining aldini élish meqsitide,4 mingdin artuq layaqetsiz kömür kanlarni taqiwétish hemde bixeter ishlepchiqirish nizamnamlirini tüzüp chiqish qatarliq chare - tedbirlerni qollan'ghan bolsimu, xitayda kömür kan weqeliri yenila arqa -arqidin yüz bérip, ölgenler sani barghanséri örligen.

Dunyada kömürkan weqeside ölgenlerning 80% ti xitayda

Munasiwetlik statistikiliq melumatlarda körsitilishiche, bulturning özide xitayda yüz bergen kan weqeside ölgenler sani 6000 din ashqan bolup, her küni az dégende 16 adem kan weqeside qaza qilghan. Xitayda ishlepchiqirilghan kömür dunyadiki omumi kömür miqdarining 35% ni igiligen, lékin kömür kan weqeside qaza qilghanlar sani dunya boyiche hésablighanda omumi sanning 80% ni igiligen. Shunga hazir xitay, dunya boyiche kömür kan weqesi eng köp hemde yüz bergen kömürkan weqeside adem ölüsh nisbiti eng köp bolup hésablinidiken.

Xongkongdiki xitay emgekchiler uchur merkizining tetqiqat bölümi bashliqi mangloning bildürüshiche, hazir xitayda bazarning mebleghqe bolghan éhtiyaji barghanséri köpeygechke, kömür kan bashliqliri paydini közlep, kan ishchilirining bixeterlik mesilisi bilen kari bolmighan. Köpligen yerlik hökümet orunliri kömür kan arqiliq iqtisadi paydigha érishishnila oylighan. Chünki ular üchün kömür bahasi qanche yuqiri bolsa, paydimu shunche köp bolghan. Buningdin bashqa yene, ishchilarning öz aldigha teshkillinishige ruxset qilinmighan, musteqil halettiki ishchilar uyushmisi qanunsiz dep qaralghan.

Iqtisadning tereqqi qilishigha egiship, kanda ölidighanlarmu köpeymekte

Washin'gtondiki xitay uchur merkizining mes'uli wu xungda ependi özining xitaydiki chéghida 9 yil kan ishchisi bolup ishligen mezgilini eslep, "xitayda yüz bériwatqan kan weqeliri peqet bügünki kündila emes, belki nechche on yillardin buyan dawamliship kelmekte. Yéqindin buyan yüz bériwatqan kan weqeliri bolsa xitaydiki iqtisadiy bulangchiliq we rehimsizlikning téximu éghirlashqanliqini körsitip béridu" dep bildürdi.

Ziyaritimizni qobul qilghan uzun yil xitayning kömür kénida ishligen wu xungda ependi" bügünki künde xitay iqtisadi tereqqiy qilip dunyaning aldinqi ornigha ötti. Lékin buning bilen bir waqitta, xitaydiki kömür kan waqeside ölüwatqan kan ishchiliri sanimu dunyada birinchilikni igilidi" dep bildürdi.

U sözide yene yéqinqi yillardin buyan xitayning kan saheside yüz bériwatqan mundaq bir ehwalni, yeni kompartiye ezalirining herqaysi kanlargha bérip kan ishchilirini ékisplatatsiye qilish arqiliq béyip kétiwatqanliqini we kapitalistqa ayliniwatqanliqini melum qilip, "xitay kompartiyisining kontrolliqi astidiki bügünki xitay jem'iyiti 19 - esirning deslepki kapitalizm mezgilidiki en'giliye we fransiye qatarliq döletlerdinmu éship ketti" dep körsetti.

Xitayning bahanisi

Amérikida neshir qilinidighan "uluq éra" gézitide bérilgen melumatta mundaq bir qorqunchluq ehwal otturigha qoyulghan. Yeni xitaydiki kömür kanlarda ishlewatqan ishchilarning köp sandikisi yaqa yurtlardin kelgen medikarlar ikenliki hemde ular meyli ishlepchiqirishta bolsun yaki bixeterlik jehette bolsun héchqandaq kapaletke ige emesliki ashkarilan'ghan.

"Uluq éra" gézitide bérilgen melumatta körsitilishiche, xitay dölet rehbiri win jabaw yéqinda silowakiyini ziyaret qilish jeryanida, xitayda yüz bériwatqan kan weqeliri heqqide toxtilip" dölet tereqqiyati jeryanida, bundaq weqelerdin xali bolghili bolmaydu. Uning üstige dölet chong bolghandin kéyin, oxshimaydighan jaylarda oxshimaydighan mesililerning peyda bolushi turghan gep" dep bildürgen.

Washin'gtondiki xitay uchur merkizining mes'uli wu xungda ependi win jyabawning bu gépidin intayin nepretlinip" bundaq dégenlik, xitay emeldarlirining xelqning hayati bilen kari bolmighanliqidur. Bir döletning rehbiri turuqluq, bundaq gepning uningdek bir dölet rehbirining aghzidin chiqqanliqigha men bekmu heyranmen we bekmu epsuslinimen" dep bildürgen.

Wu xungda ependi sözide yene " eger xitayda yüz bériwatqan bu xil kan weqeliri amérika yaki fransiye qatarliq döletlerde yüz bergen bolsa, dölet rehbiri alliqachan orun boshatqan bolatti "dep bildürdi. (Méhriban)