Канада тәвәликидики бир уйғур өзбекистанда қолға елинди


2006.04.06

Канада һөкүмитиниң баяни

Канада һөкүмити бу дөләт тәвәликидики бир уйғурниң өзбекистанда қолға елинғанлиқини елан қилди. Бирләшмә ахбарат агентлиқиниң хәвәр қилишичә, канада ташқий ишларминистирлиқи бир нәпәр канада пуқрасиниң өзбекистан пайтәхти ташкәнт шәһиридә қолға елинғанлиқини тоғрилиған. Өзбекистан даирилири тәрипидин 26 - март қолға елинған һүсәнҗан җелил исимлик канада тәвәликидики бу уйғурниң хәлқ ичидә һүсәнҗан қарим, дегән нам билән тонулғанлиқи билдүрүлмәктә.

Шәхисниң тарихи

У, буниңдин 4 - 5 йил илгири б д т тәрипидин сиясий мусапир, дәп қарилип канадаға орунлаштурулған вә 4- 5 ай илгири канада пуқралиқиға өткән. Униң билән өзбекистанға биргә барған һүсәнҗан қаримниң аяли, йолдишиниң хитайға қайтуруп берилиш еһтимали барлиқини вә униң хитайға қайтурулуп берилсә, тән җазасиға учраш яки өлүм җазасиға һөкүм қилиниш мумкинчилики зорлиқини билдүрмәктә. Тутқунниң канададики дости бурһан чәликниң әскәртишичә, һүсәнҗан қаримниң аяли камилә униңға телефонда йолдишиниң тәқдирин җиддий әндишә қиливатқанлиқини билдүргән. ( Бурһан чәлик )

Шәхисниң тәқдири тоғрисидики әндишиләр

Һүсәнҗан қаримниң йеқинлири "өзбекистан даирилириниң уни хитайға өткүзүп бериш нийити бар. Әгәр у хитайға өткүзүп берилсә, бурунқи сиясий паалийәтлири сәвәбидин өлүм җазасиға һөкүм қилиниши мүмкин,"дәп қаримақта. Бейҗиң даирилири чәтәл дөләтлиридин өткүзүвалған уйғур сиясий мусапирлирини өлүм җазаси билән җазалаватиду. Йеқинда игилишимизчә, бейҗиң һөкүмити пакистан даирилири тәрипидин хитайға өткүзүп берилгән исмайил сәмәт исимлик бир уйғур сиясий мусапирни өлүм җазасиға мәһкум қилған. Бурһан чәликниң әскәртишичә, өзбекистан даирилири һүсәнҗан қаримниң аилә - тавабатиға униң немә үчүн қолға елинғанлиқини чүшәндүрмигән болсиму, лекин тутқунниң илгири қирғизистанда түрмидә ятқанлиқини вә униң җинайәт архипи кәлгичә сақлайдиғанлиқини билдүргән. ( Бурһан чәлик )

Бурһан чәлик, өзбекистан даирилириниң һүсәнҗан қаримни хитайға өткүзүп бериш еһтимали барлиқидин қандақ хәвәр тапқанлиқини чүшәндүрмиди. Лекин һүсәнҗан қаримниң йеқинлириниң әскәртишичә, у илгири хитай вә оттура асияда уйғурларниң өз тәқдирини өзи бәлгиләш вә кишилик һоқуқи үчүн күрәш қилған вә сабиқ президент ақайев дәвридә қирғизистан түрмисигә соланғандин кейин, 2001 йили б д т мусапирлар идариси тәрипидин канадаға орунлаштурулуп техи йеқиндила канада пуқралиқиға қобул қилинған. Канада ташқий ишлар министирлиқи баянатчиси, чаршәнбә күнки баянатида һүсәнҗан қаримниң аилә - тавабати ташкәнттики канада консулханисиниң ярдимигә еришкәнликини билдүрмәктә.

Көрситливатқан тиришчанлиқлар

Канада уйғур җәмийитиниң рәиси мәмәт тохтиниң әскәртишичә, улар пәйшәнбә күни канада баш министирлиқи вә ташқий ишлар министирлиқидики алақидар әрбаплар билән һүсәнҗан қарим мәсилиси бойичә сөһбәт елип барған. У, канада һөкүмитиниң бу мәсилини тутуп ишләватқанлиқини билдүрди. ( Мәмәт тохти ) у, вәқә мунасивити билән радиомизға елан қилған баянатида, " канада һөкүмити өзлириниң пуқралирини қоғдашқа асасий қанун бойичә мәсул болуши керәк. Уйғурлар канада пуқраси болуп туруп йәнә хитайниң қорқутуши билән яшап турса, бу канада үчүн номус қиларлиқ әһвал," дәйду. Лекин бурһан чәлик, канада һөкүмитини бу вәқәни " көрмәскә селивалғандәк һәрикәт қилмақта " дәп әйиблиди. ( Бурһан чәлик )

Хәлиқарадики инкас

Бир канада пуқрасиниң өзбекистанда қолға елинғанлиқи чәтәл мәтбуатлириниң диққитини қозғиди вә бу вәқә хәлқара мәтбуатларда кәң хәвәрқилинди. Тутқунниң ташкәнттики аялиға келиватқан телефонлар өзбекистан бихәтәрлик даирилирини биарам қилған. Бурһан чәликниң әскәртишичә, сақчилар һазирғичә һүсәнҗан қаримниң ханими вә пәрзәнтлиригә чеқилмиған болсиму, лекин уларни агаһландурған. Камилә ханим бурһан чәликкә факс арқилиқ йоллиған хетидә, " сақчилар өйимизниң телефонини тиңшаватиду. Бу мени әндишигә салмақта. Мән вә балилирим бу йәрдә бихәтәр әмәс," дәйду. Бурһан чәлик, һүсәнҗан қаримниң өзбекистанға вәтәндә қалған 3 пәрзәнтлириниң из дерикини қилиш үчүн барғанлиқини билдүрди. ( Бурһан чәлик) лекин һүсәнҗан қаримниң аяли камиләниң франсийә ахбарат агентлиқиға тәкитлишичә, улар өзбекистанға камиләниң " ата - анисини көрүшкә барған " .

Мунасивәтлик вәқәләр

Камилә, 26- март күни ташкәнт шәһәрлик сақчи идарисиға берип виза муддитини узартмақчи болғанда сақчиларниң һүсәнҗан қаримни тутуп қалғанлиқини билдүрмәктә. Өзбекистан һөкүмити өткән йили5 - айда әнҗандики исянни бастурған кейин бу дөләттики өктичи күчләргә қарши бир қатар радикал тәдбирләрни қолланмақта вә ташқий сиясити русийә билән хитайға қаймақта иди. Президент кәримоф, әнҗан вәқәсини бастуруп узун өтмәйла хитайни зиярәт қилған вә хитай һөкүмити уни қизил гиләмдә күтүвалған иди.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.