Kanada tewelikidiki bir Uyghur özbékistanda qolgha élindi

• Muxbirimiz erkinning bu heqtiki xewiri
• Download story audio

Kanada hökümitining bayani

Kanada hökümiti bu dölet tewelikidiki bir Uyghurning özbékistanda qolgha élin'ghanliqini élan qildi. Birleshme axbarat agéntliqining xewer qilishiche, kanada tashqiy ishlarministirliqi bir neper kanada puqrasining özbékistan paytexti tashkent shehiride qolgha élin'ghanliqini toghrilighan. Özbékistan da'iriliri teripidin 26 - mart qolgha élin'ghan hüsenjan jélil isimlik kanada tewelikidiki bu Uyghurning xelq ichide hüsenjan qarim, dégen nam bilen tonulghanliqi bildürülmekte.

Shexisning tarixi

U, buningdin 4 - 5 yil ilgiri b d t teripidin siyasiy musapir, dep qarilip kanadagha orunlashturulghan we 4- 5 ay ilgiri kanada puqraliqigha ötken. Uning bilen özbékistan'gha birge barghan hüsenjan qarimning ayali, yoldishining xitaygha qayturup bérilish éhtimali barliqini we uning xitaygha qayturulup bérilse, ten jazasigha uchrash yaki ölüm jazasigha höküm qilinish mumkinchiliki zorliqini bildürmekte. Tutqunning kanadadiki dosti burhan chelikning eskertishiche, hüsenjan qarimning ayali kamile uninggha téléfonda yoldishining teqdirin jiddiy endishe qiliwatqanliqini bildürgen. ( Burhan chelik )

Shexisning teqdiri toghrisidiki endishiler

Hüsenjan qarimning yéqinliri "özbékistan da'irilirining uni xitaygha ötküzüp bérish niyiti bar. Eger u xitaygha ötküzüp bérilse, burunqi siyasiy pa'aliyetliri sewebidin ölüm jazasigha höküm qilinishi mümkin,"dep qarimaqta. Béyjing da'iriliri chet'el döletliridin ötküzüwalghan Uyghur siyasiy musapirlirini ölüm jazasi bilen jazalawatidu. Yéqinda igilishimizche, béyjing hökümiti pakistan da'iriliri teripidin xitaygha ötküzüp bérilgen ismayil semet isimlik bir Uyghur siyasiy musapirni ölüm jazasigha mehkum qilghan. Burhan chelikning eskertishiche, özbékistan da'iriliri hüsenjan qarimning a'ile - tawabatigha uning néme üchün qolgha élin'ghanliqini chüshendürmigen bolsimu, lékin tutqunning ilgiri qirghizistanda türmide yatqanliqini we uning jinayet arxipi kelgiche saqlaydighanliqini bildürgen. ( Burhan chelik )

Burhan chelik, özbékistan da'irilirining hüsenjan qarimni xitaygha ötküzüp bérish éhtimali barliqidin qandaq xewer tapqanliqini chüshendürmidi. Lékin hüsenjan qarimning yéqinlirining eskertishiche, u ilgiri xitay we ottura asiyada Uyghurlarning öz teqdirini özi belgilesh we kishilik hoquqi üchün küresh qilghan we sabiq prézidént aqayéw dewride qirghizistan türmisige solan'ghandin kéyin, 2001 yili b d t musapirlar idarisi teripidin kanadagha orunlashturulup téxi yéqindila kanada puqraliqigha qobul qilin'ghan. Kanada tashqiy ishlar ministirliqi bayanatchisi, charshenbe künki bayanatida hüsenjan qarimning a'ile - tawabati tashkenttiki kanada konsulxanisining yardimige érishkenlikini bildürmekte.

Körsitliwatqan tirishchanliqlar

Kanada Uyghur jem'iyitining re'isi memet toxtining eskertishiche, ular peyshenbe küni kanada bash ministirliqi we tashqiy ishlar ministirliqidiki alaqidar erbaplar bilen hüsenjan qarim mesilisi boyiche söhbet élip barghan. U, kanada hökümitining bu mesilini tutup ishlewatqanliqini bildürdi. ( Memet toxti ) u, weqe munasiwiti bilen radi'omizgha élan qilghan bayanatida, " kanada hökümiti özlirining puqralirini qoghdashqa asasiy qanun boyiche mes'ul bolushi kérek. Uyghurlar kanada puqrasi bolup turup yene xitayning qorqutushi bilen yashap tursa, bu kanada üchün nomus qilarliq ehwal," deydu. Lékin burhan chelik, kanada hökümitini bu weqeni " körmeske séliwalghandek heriket qilmaqta " dep eyiblidi. ( Burhan chelik )

Xeliq'aradiki inkas

Bir kanada puqrasining özbékistanda qolgha élin'ghanliqi chet'el metbu'atlirining diqqitini qozghidi we bu weqe xelq'ara metbu'atlarda keng xewerqilindi. Tutqunning tashkenttiki ayaligha kéliwatqan téléfonlar özbékistan bixeterlik da'irilirini bi'aram qilghan. Burhan chelikning eskertishiche, saqchilar hazirghiche hüsenjan qarimning xanimi we perzentlirige chéqilmighan bolsimu, lékin ularni agahlandurghan. Kamile xanim burhan chelikke faks arqiliq yollighan xétide, " saqchilar öyimizning téléfonini tingshawatidu. Bu méni endishige salmaqta. Men we balilirim bu yerde bixeter emes," deydu. Burhan chelik, hüsenjan qarimning özbékistan'gha wetende qalghan 3 perzentlirining iz dérikini qilish üchün barghanliqini bildürdi. ( Burhan chelik) lékin hüsenjan qarimning ayali kamilening fransiye axbarat agéntliqigha tekitlishiche, ular özbékistan'gha kamilening " ata - anisini körüshke barghan " .

Munasiwetlik weqeler

Kamile, 26- mart küni tashkent sheherlik saqchi idarisigha bérip wiza mudditini uzartmaqchi bolghanda saqchilarning hüsenjan qarimni tutup qalghanliqini bildürmekte. Özbékistan hökümiti ötken yili5 - ayda enjandiki isyanni basturghan kéyin bu dölettiki öktichi küchlerge qarshi bir qatar radikal tedbirlerni qollanmaqta we tashqiy siyasiti rusiye bilen xitaygha qaymaqta idi. Prézidént kerimof, enjan weqesini basturup uzun ötmeyla xitayni ziyaret qilghan we xitay hökümiti uni qizil gilemde kütüwalghan idi.