Kanadaning ikki neper ministiri xitayni ziyaret qilidu
2007.01.12
Kanada xelq'ara soda ministiri David Emerson bilen maliye ministiri Jim Flaherty aldimizdiki hepte ichide xitayni ziyaret qilip, ikki dölet otturisidiki ixtisadiy we soda munasiwetlerni rawajlandurushni planlimaqta.
David Emerson Kanada metbu'atlirining ziyaritini qobul qilip, kanada özining kishilik hoquq mesilisidiki meydanida ching turidighanliqini, emma bu qétimqi sepirining meqsiti kanada bilen xitay otturisidiki ixtisadiy we soda munasiwetlerni kücheytish ikenlikini tekitlidi.
Ikki dölet otturisidiki sürkilish dawam qilmaqta
Amma tehlilchiler, kanada tashqi ishlar ministiri Peter MacKay ning xitay ziyaritining kéchiktürülüshige we ikki dölet otturisidiki soghaq munasiwetning yenila dawam qiliwatqanliqigha endishe bilen qarimaqta. Buningdin ilgiri Peter MacKay yil béshida birinji bolup, xitayni ziyaret qilidighanliqini jakarlighan idi. Amma u ötken hepte xitay bilen qoshna bolghan afghanistan we pakistan qatarliq döletlerni ziyaret qilghan bolsimu, amma xitaygha ayaq basmidi. Kanada hökümiti bolsa, hazirghiche bu heqte chüshendürüsh bermidi.
Kanada xelq'ara soda ministirlikining axbarat wastilirigha bergen melumatida eskertilishiche, xelq'ara soda ministiri David Emerson bu ayning 14-künidin 19-kunigichexongkong, béyjing we shangxeylerde 5 künlük ziyarette bolidu. U ziyaret jeryanida xitay soda ministiri bo shiley, tashqi ishlar ministiri li jawshing qatarliq xitay emeldarliri we soda sahesidiki kishiler bilen körüshidu hemde ikki terep téxnika hemkarliq kélishimini imzalaydu.
Kanada federal hökümitining maliye ministiri Jim Flahertyning bu qétimqi xitay ziyariti bolsa, kanada bankilirining xitaydiki mulazimet kesiplirini kéngeytishni meqset qilidu. Chünki xitay 5 yilning aldida dunya soda teshkilatigha eza bolup kirgen chaghdiki wedisige asasen, nöwette chet'el bankilirining xitayda mulazimet kesiplirini échishigha deslepki qedemde yol qoymaqta. Jim Flaherty Xitaydiki mezgilide xitay maliye ministiri jing renching qatarliq bir türküm xitay emeldarliri bilen körüshidu
Kanada - xitay sodisidiki qizil reqem kanadagha paydisiz
Kanada gézitlirining ashkarilishiche, xitay bilen bolghan sodidiki qizil reqemni azaytish we kanadaning xitayha qilidighan soda éxportining hejimi köpeytish qatarliqlar bu ikki ministirning xitayni ziyaret qilishtiki mexsetliridin biri iken. Nöwette xitay iqtisadining yuqiri kötürülüshi bilen, uning énérgiyige we xam matériyalgha bolghan telipi éship bériwatqan shundaqla xitayning kanadadin éliwatqan asasliq néfit we renglik métal qatarliq xam matériyallarning xelq'aradiki bahasi örlewatqan bolsimu, amma kanadaning xitaygha qiliwatqan éxportining hejimide aziyish körülmekte.
David Emerson, Paul Martin rehberlikidiki liberal partiye hökümitide sana'et ministirliq wezipisini ötigen we birqanche qétim xitayni ziyaret qilghanidi. Bultur 1-ayda konsérwatip partiyisi omumi saylamda utup chiqqandin kéyin, David Emerson libéral partiyidin konsérwatip partiyisige ötken we xelq'ara soda ministirlikining ministirlikige teyinlen'genidi.
Konsérwatip hökümiti hakimiyet yürgüzgen bir yil ichide xitay jasuslirining kanadadiki pa'aliyetliri, kanadaning dalay lamagha pexri puxraliq hoquqi bérish mesilisi, kanada puqrasi bolghan hüseyin jélilning xitay teripidin qanunsiz tutulup kétilishi we uning kanada puxraliq salahiyitining xitay teripidin ret qilinishi shundaqla kanada hökümitining xitayning kishilik hoquq xatirisini ashkara sorunlarda tenqit qilishi qatarliq mesililerde xitay bilen sürkilish yüz bérip, ikki dölet munasiwetliride soghuqliq körülgenidi. Shunga bultur bir yil ichide peqet kanada hökümitining ikki neper ichki kabinét ezasila xitayni ziyaret qilghanidi.
Ziyaretning mezmuni ixtisadiy munasiwetni kücheytish
David Emerson Charshenbe küni axbarat wastilirining ziyaritini qobul qilghanda, bu qétimqi ziyaritide ikki dölet otturisidiki iqtisad we soda munasiwetlerni omumi yüzlük ilgiri sürüshni arzu qilidighanliqini bildürüp:
Ikki terep otturisidiki soda, meblegh sélish we bashqa munasiwetlerni rawajlandurush bizning xitay bilen bolghan istratégiyilik munasiwetlerni kücheytishimiz üchün zörür bolghan heriketlendürgüchi küchler hésablinidu, dédi.
Emerson Ning bildürishiche, u xitaygha kanadaning yéshil énérgiye téxnikisini tonushturidiken hemde kanadaning wankower shehride quruliwatqan shimaliy amérika tinch okyan projisini teshwiq qilidiken.
Kanada xitay munasiwetliridiki asasliq tügün - höseyin jélil mesiliside yenila ilgirilesh yoq
Mulahizichiler, kanada tashqi ishlar ministiri Peter MacKay ning yil béshida xitaygha qilmaqchi bolghan ziyaritining, xitayda tutup turiliwatqan kanada tewelikidiki Uyghur höseyin jélil mesiliside ilgirilesh bolmighanliqi üchün kechiktürülgenliktin Emerson ning bu qétimqi xitay ziyaritiningmu közligen netijini qolgha keltürishige guman bilen qarimaqta. Emma emerson bu qétimqi sepiride sodidin bashqa küntertipning yoqlughini eskertip:
"Biz kanadaning qimmet qarishini we kishilik hoquq uqumini ashkara qoghdaymiz. Emma rastini élip éytqanda, bu qétimqi sepirimning meqsiti ixtisadiy tereptiki mesililerni muzakire qilishtur. Bunisi intayin normal", dédi.
Emerson Sana'et ministirliq wezipisini atqurghan mezgilde pütün küchi bilen ikki dölet otturisidiki sayahet kélishimini imzalash üchün tirishchanliq körsetkenidi. Xitay hökümiti yu'anxu'a dilosining asasliq gumandari lay changshingni xitaygha qayturup bérishni shert qilip qoshup, bu kélishimning imzalinishini arqigha sozulup kelmekte.
David Emerson Ning bu qétimqi xitay ziyaritimu ilgiri bilinmigen sewebler tüpeylidin bir qétim kéchiltürülgenidi. (Kamil tursun)
Munasiwetlik maqalilar
- Xitayning 9 téléwiziye istansisi kanadada programma tarqitish hoquqigha érishti
- Kanada asiya - tinch okyan bixeterlik tetqiqat yighini xitayni démokratiyileshtürüsh mesilisi üstide muhakime élip bardi
- Kanada parlaméntida guwahliq bérish yighini ötküzüldi
- Xitay kanada rehbirining söhbitidiki merkizi mesile - hüseyin jélil mesilisi
- Kanada hökümiti hüseyin jélil mesilisini hel qilishta jiddiy pozitsiye bildürmekte
- Kanada soda üchün kishilik hoquqni qurban qilmaydu
- Béyjing da'irliri kanada bash ministiri Stephen Harper ning xu jintaw bilen körüshüsh telipige soghuq mu'amile qildi
- Kanada saqchi da'iriliri, xitaylar igidarchiliqidiki zeherlik chékimlik etkeschilik guruhini qolgha chüshürdi
- Xitay - kanada soda hemkarliqi we sayahet kélishimi muzakire qilinidu
- Kanada parlamént wekiller ömiki xitayni ziyaret qilmaqchi
- Kanada emeldarliri kanada-xitay kishilik hoquq söhbetliridin ümidsizlenmekte