Kariz yoqilish xewpige yüz tutmaqta

Shinjang kariz tetqiqat jem'iyiti yéqinda kariz toghrisida tekshürüsh doklati élan qilip, turpan karizlirining her 20 künde biri qurup kétiwatqanliqini jakarlighan."Shinjang iqtisad géziti" shinjang kariz tetqiqat jem'iyitining doklatidin neqil keltürüshiche, karizning qurup kétish süriti bu tézlik bilen mangsa 23 yilgha barmay turpan rayonida kariz qalmaydighanliqini ilgiri sürgen. 9 - Ayning bashliri turpanda chaqirilghan kariz tetqiqat jem'iyitining da'imiy ezalar yighini, kariz toghrisida tekshürüsh doklati élan qilip, karizning hazirqi ehwalidin qattiq endishe qiliwatqanliqini tekitligen.

Kariz tetqiqat jem'iyitidiki mutexessislerning ashkarlishiche, turpan karizlirining sani hazir 400 ge chüshüp qalghan, bu san 1950 - yillarda 1300 yétetti.

Hökümet da'iriside karizni qutquzup qélish yaki uningdin waz kéchish mesiliside jiddi pikir ixtilapliri mewjut. Aptonom rayonluq xelq qurultiyining ezasi yang shölyang, karizning turpan xelqighe nisbeten kündilik turmush we déhqanchiliqitiki muhim su menbesi hisablinidighanliqini tekitlise, turpan su insha'at lahiyilesh idarisining bashliqi lu jin karizning waqti ötkenlikini ilgiri süridu. Lu jin ilgiri xitay metbu'atlirigha bergen kariz heqqidiki bayanatida, "karizni emeldin qaldurup ornigha su ambarlirini qurush kérek dep körsetken. Lu jinning bildürüshiche, pen téxnika tereqqi qilghan bügünki künde karizning héchqandaq roli qalmighan, kariz quduqlirini rémont qilishqa köp pul kétidighanliqi, uning üstige her 20 métir ariliqta birdin kariz quduqi bolghanliqtin asasi qurulushqimu tosalghu bolmaqta.

Xitay xewer agéntliqining melum qilishiche, karizning rayondiki sugha bolghan éhtiyajni qamdiyalmaydighanliqini ilgiri sürgen da'iriler, hazirqi yilliq su éhtiyaji bir milyard yüz milyon kup métir bolghan turpan wilayitining, yilliq emili su istémal miqtari bir milyard ikki yüz milyon kup métir bolup, bu ehwal turpanda su ambar we quduqlarning köplep qézilishini keltürüp chiqarghan.Tengri tagh tor béti, bu ehwal kariz süyining töwenlep kétishige seweb boluwatqanliqini ilgiri sürmekte. Kariz mesililiri boyiche tetqiqat élip barghan amérikidiki bezi mutexessisler, yer asti süyini qalaymiqan qazghanda yer ékologiyilik tengpungluqqa tesir yétidighanliqini ilgiri süridu.

Amérika fédiral boz yer özleshtürüsh idarisi pilanlash bölümining bashliqi rojér xensén mundaq deydu :

"Meyli qandaq bolmisun yer asti süyini échiwérishning yer asti ékologiyige melum tesiri yétidu. Shunga yer asti süyini achqanda melum cheklime we pilan boyiche échishqa toghra kélidu".

Uning bildürüshiche, yer asti süyini pilansiz qalaymiqan échish, turpan'gha oxshash tebi'iy muhim tengpungliqi ajiz bolghan rayonlarda téximu muwapiq emes. Uyghur medeniyet tetqiqati bilen shughullinidighan mutexessislerning neziride, kariz noqul su insha'at qurulushi emes.

Amérika yel uniwérsitétining yiraq sherq we xitay mesililiri boyiche liktori doktor qahar barat karizning tarixiy üstide toxtilip mundaq dédi:

• U mundaq dédi
• Download story audio

Xitay axbarat agéntliqining xewer qilishiche, 50 - yillarda turpandiki térilghu yerning ٪ 70 kariz suyige tayinatti, biraq yéqinqi 50 yil ichide kariz süyining déhqanchiliqtiki roli barghansiri aziyip, kazirning ornini quduq suyi we su ambiri igiligen. Mutexesislerning bildürüshiche, kariz suyi nöwette turpandiki déhqanchiliqqa kéreklik suning 20 ٪ nimu teminliyemeydu. Biraq shundaqtimu turpanning qizil bayraq, aydöngköl qatarliq bir qisim yézlarda kariz yenila dihqanchiliqtiki muhim su menbesi hisaplinidu.

A'ile dihqanchiliqining asasen kariz suyige tayinidighanliqini bildürgen turpan qizil bayraq yézisidiki bir dihqan qizi, yéqinqi yillardin béri kariz süyining azlap kétiwatqanliqidin ensirewatimen dep körsetti"

• U mundaq dédi
• Download story audio

Kariz tetqiqat jemiyitining re'isi osman sawut, "shinjang iqtisat géziti" ge bergen bayanatida, hökümet da'irilirini karizni qutquzup qélishqa chaqirghan.

Munasiwetlik maqalilar kariz yoqilish xewpige yüz tutmaqta