Хитай һөкүмити бай вә кәмбәғәлләр оттурисидики пәрқ мәсилиси һәққидә көк ташлиқ китаб елан қилди


2006.12.26

Хитай иҗтимаий пәнләр академийиси елан қилған бу көк ташлиқ китабта, йеқинда хитай җәмийитидә елип берилған тәкшүрүштә ениқланған 17 түрлүк иҗтимаий мәсилиләр оттуриға қоюлған болуп, буларниң арисида әң алдинқи орунда туридиған иҗтимаий мәсилиләр дохтурға көрүнүш мәсилиси, ишсизлиқ мәсилиси, вә шундақла бай вә кәмбәғәлләр оттурисидики кирим пәрқи мәсилиси қатарлиқлар болуп һесаблинидикән. Мәзкур көк ташлиқ китабта йәнә хиянәтлик вә чириклик мәсилиси, яшанғанларниң турмушиға капаләтлик қилиш мәсилиси, маарип чиқими мәсилиси, җәмийәт аманлиқини рәткә селиш мәсилиси вә муһит булғиниш мәсилиси қатарлиқларму бир- бирләп оттуриға қоюлған.

Дохтурға көрүнүш мәсилиси алдинқи орунда

Көк ташлиқ китабта көрситилишичә, дохтурға көрүнүш мәсилисиниң барлиқ иҗтимаий мәсилиләр арисида биринчи орунға қоюлиши тунҗи қетим болуп һесаблинидикән. Бундин илгири елан қилинған көк ташлиқ китабларда, һәл қилишқа тегишлик болған йәни әң алдинқи орунда туридиған иҗтимаий мәсилиләр ишсизлиқ мәсилиси, кирим пәрқи мәсилиси, чириклик мәсилиси, җәмийәт аманлиқиға капаләтлик қилиш мәсилиси қатарлиқлар болуп, дохтурға көрүнүш мәсилиси һечқачан 1 - орунға қоюлуп бақмиған икән. Демәк бу қетим елан қилинған көк ташлиқ китабта, дохтурға көрүнүш мәсилисиниң әң алдинқи орунға қоюлиши, кишиләрниң мәзкур мәсилигә болған инкасиниң интайин күчлүк икәнликини көрситип бериду.

Бу қетимқи тәкшүрүштин мәлум болушичә, шәһәр вә йеза аилилириниң йиллиқ чиқимида, дохтурға көрүнүш чиқими 12% ни, маарип чиқими 11% ни игилигән болуп, бу җәһәттики чиқим қатнаш вә кийим кечәк җәһәттики чиқим нисбитидин хелила юқири болған. Буниңдин шуни һис қилғили болидуки, йеқинқи йиллардин буян, мәйли бараз ичидикиләр болсун яки йеза районидикиләр болсун, дохтур чиқими вә маарип чиқими интайин тез сүрәттә өрлигән. Һәмдә бухил һаләтниң шәкиллинишигә сәвәбчи болған йәнила бай вә кәмбәғәлләр оттурисидики пәрқниң күн сери чоңийип кетиватқанлиқидин икән.

Бай кәмбәғәллик пәрқи хитай һөкүмитигә нисбәтән тәһдиткә айланған

Америка нюйорк университетиниң профессори җәмийәтшунас шия мин әпәнди хитайдики бай вә кәмбәғәлләр оттурисидики пәрқ мәсилиси һәққидә тохтилип, мундақ деди:

"Хитайда һазир мундақ бир хил әһвал наһайити күчлүк инкасқа игә: оттура қатлам турмуш сәвийисидики бир қисим кишиләрдин башқа, йәнә бир қисим аз сандики кишиләр юқири қатлам турмуш сәвийисигә йетип, байлар қатарида һесабланмақта. Шуниң билән бир вақитта, адәттики деһқан вә ишчиларниң турмуш сәвийиси барғансери төвәнләшкә қарап меңип, ахирқи һесабта, хитайдики намратлар нопусиға айланған. Һәмдә буларниң арисида, көп сандикилири хизмити йоқ ишчилар вә йәрсиз қалған деһқанлар болуп, йәнә бир қисми иштин бошутиветилгән вә хизмәт истажи тошмайла балдур пенсийигә чиққанлар болуп қалған. Шуниң билән һазир, хитайдики бай вә кәмбәғәлләр оттурисидики пәрқ техиму чоңийип, хитай һөкүмитигә нисбәтән бир чоң тәһдиткә айланған ".

Йеқинда, бирләшкән дөләтләр тәшкилати тәрипидин елан қилинған әң йеңи доклатта көрситилишичә, хитайдики бай вә кәмбәғәлләр оттурисидики пәрқ хәлқара җәмийитиниң қаттиқ диққитини қозғиған болуп, һәл қилмиса болмайдиған мәсилигә айланған. Мәзкур доклатта "әгәр хитай һөкүмити бу мәсилидә җиддий чарә -тәдбирләрни қолланмайдикән, 2010 ‏- йилиға барғанда хитайдики бай вә кәмбәғәлләр оттурисидики пәрқ интайин хәтәрлик басқучқа киридикән. Мунасивәтлик статистикилиқ мәлуматларда көрситилишичә, хитайда һазир 10 милйон америка доллириға игә байлар сани 240 миңдин ашқан болуп, 300 милйондин артуқ хәлқниң күндилик кирими 1 америка доллиридинму төвән икән.

Хитайдики иҗтимаий мәсилиләргә изчил көңүл бөлүп келиватқан америкидики җәмийәтшунас рән әпәнди "хитай һөкүмити бай вә кәмбәғәлләр оттурисидики бу хил пәрқниң күнсери чоңийип кетиватқанлиқини чоңқур тонуп йетиши керәк һәмдә мәзкур мәсилини һәл қилишта, биринчи дәриҗилик җиддий чарә - тәдбирләрни қоллиниши керәк. Чүнки бу хил пәрқниң чоңийиши ахириға берип, сиясий мәсилиләрни кәлтүрүп чиқириду. Һазир хитайда бир қисим илгири намрат һаләттә яшиған кишиләрниң турмуш сәвийиси бир қәдәр яхшиланғандәк қилғини билән, улар бир қисим һәддидин ташқири бейип кетиватқанларға мәйли психик җәһәттә болсун яки һессият җәһәттә болсун, интайин нарази болмақта. Әгәр бу хил һаләт давамлишиверидикән, йәнә 10 ‏- 20 йилдин кейин, нурғунлиған сияси мәсилиләр келип чиқиду" дәп билдүрди.(Меһрибан)

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.