Xitay hökümiti bay we kembegheller otturisidiki perq mesilisi heqqide kök tashliq kitab élan qildi

• Muxbirimiz méhribanning bu heqtiki melumati
• Download story audio

Xitay ijtima'iy penler akadémiyisi élan qilghan bu kök tashliq kitabta, yéqinda xitay jem'iyitide élip bérilghan tekshürüshte éniqlan'ghan 17 türlük ijtima'iy mesililer otturigha qoyulghan bolup, bularning arisida eng aldinqi orunda turidighan ijtima'iy mesililer doxturgha körünüsh mesilisi, ishsizliq mesilisi, we shundaqla bay we kembegheller otturisidiki kirim perqi mesilisi qatarliqlar bolup hésablinidiken. Mezkur kök tashliq kitabta yene xiyanetlik we chiriklik mesilisi, yashan'ghanlarning turmushigha kapaletlik qilish mesilisi, ma'arip chiqimi mesilisi, jem'iyet amanliqini retke sélish mesilisi we muhit bulghinish mesilisi qatarliqlarmu bir- birlep otturigha qoyulghan.

Doxturgha körünüsh mesilisi aldinqi orunda

Kök tashliq kitabta körsitilishiche, doxturgha körünüsh mesilisining barliq ijtima'iy mesililer arisida birinchi orun'gha qoyulishi tunji qétim bolup hésablinidiken. Bundin ilgiri élan qilin'ghan kök tashliq kitablarda, hel qilishqa tégishlik bolghan yeni eng aldinqi orunda turidighan ijtima'iy mesililer ishsizliq mesilisi, kirim perqi mesilisi, chiriklik mesilisi, jem'iyet amanliqigha kapaletlik qilish mesilisi qatarliqlar bolup, doxturgha körünüsh mesilisi héchqachan 1 - orun'gha qoyulup baqmighan iken. Démek bu qétim élan qilin'ghan kök tashliq kitabta, doxturgha körünüsh mesilisining eng aldinqi orun'gha qoyulishi, kishilerning mezkur mesilige bolghan inkasining intayin küchlük ikenlikini körsitip béridu.

Bu qétimqi tekshürüshtin melum bolushiche, sheher we yéza a'ililirining yilliq chiqimida, doxturgha körünüsh chiqimi 12% ni, ma'arip chiqimi 11% ni igiligen bolup, bu jehettiki chiqim qatnash we kiyim kéchek jehettiki chiqim nisbitidin xélila yuqiri bolghan. Buningdin shuni his qilghili boliduki, yéqinqi yillardin buyan, meyli baraz ichidikiler bolsun yaki yéza rayonidikiler bolsun, doxtur chiqimi we ma'arip chiqimi intayin téz sür'ette örligen. Hemde buxil haletning shekillinishige sewebchi bolghan yenila bay we kembegheller otturisidiki perqning kün séri chongiyip kétiwatqanliqidin iken.

Bay kembeghellik perqi xitay hökümitige nisbeten tehditke aylan'ghan

Amérika nyuyork uniwérsitétining proféssori jem'iyetshunas shiya min ependi xitaydiki bay we kembegheller otturisidiki perq mesilisi heqqide toxtilip, mundaq dédi:

"Xitayda hazir mundaq bir xil ehwal nahayiti küchlük inkasqa ige: ottura qatlam turmush sewiyisidiki bir qisim kishilerdin bashqa, yene bir qisim az sandiki kishiler yuqiri qatlam turmush sewiyisige yétip, baylar qatarida hésablanmaqta. Shuning bilen bir waqitta, adettiki déhqan we ishchilarning turmush sewiyisi barghanséri töwenleshke qarap méngip, axirqi hésabta, xitaydiki namratlar nopusigha aylan'ghan. Hemde bularning arisida, köp sandikiliri xizmiti yoq ishchilar we yersiz qalghan déhqanlar bolup, yene bir qismi ishtin boshutiwétilgen we xizmet istazhi toshmayla baldur pénsiyige chiqqanlar bolup qalghan. Shuning bilen hazir, xitaydiki bay we kembegheller otturisidiki perq téximu chongiyip, xitay hökümitige nisbeten bir chong tehditke aylan'ghan ".

Yéqinda, birleshken döletler teshkilati teripidin élan qilin'ghan eng yéngi doklatta körsitilishiche, xitaydiki bay we kembegheller otturisidiki perq xelq'ara jem'iyitining qattiq diqqitini qozghighan bolup, hel qilmisa bolmaydighan mesilige aylan'ghan. Mezkur doklatta "eger xitay hökümiti bu mesilide jiddiy chare -tedbirlerni qollanmaydiken, 2010 ‏- yiligha barghanda xitaydiki bay we kembegheller otturisidiki perq intayin xeterlik basquchqa kiridiken. Munasiwetlik statistikiliq melumatlarda körsitilishiche, xitayda hazir 10 milyon amérika dollirigha ige baylar sani 240 mingdin ashqan bolup, 300 milyondin artuq xelqning kündilik kirimi 1 amérika dolliridinmu töwen iken.

Xitaydiki ijtima'iy mesililerge izchil köngül bölüp kéliwatqan amérikidiki jem'iyetshunas ren ependi "xitay hökümiti bay we kembegheller otturisidiki bu xil perqning künséri chongiyip kétiwatqanliqini chongqur tonup yétishi kérek hemde mezkur mesilini hel qilishta, birinchi derijilik jiddiy chare - tedbirlerni qollinishi kérek. Chünki bu xil perqning chongiyishi axirigha bérip, siyasiy mesililerni keltürüp chiqiridu. Hazir xitayda bir qisim ilgiri namrat halette yashighan kishilerning turmush sewiyisi bir qeder yaxshilan'ghandek qilghini bilen, ular bir qisim heddidin tashqiri béyip kétiwatqanlargha meyli psixik jehette bolsun yaki héssiyat jehette bolsun, intayin narazi bolmaqta. Eger bu xil halet dawamlishiwéridiken, yene 10 ‏- 20 yildin kéyin, nurghunlighan siyasi mesililer kélip chiqidu" dep bildürdi.(Méhriban)