Amérika dölet mejlisi xitayning diniy erkinlik weziyiti heqqide ispat bérish yighini ötküzdi

Amérika dölet mejlisi xitay ishliri komitéti ötken peyshenbe küni xitayning diniy erkinlik weziyiti heqqide ispat bérish yighini ötküzdi. Ispat bérish yighinigha amérika dölet mejlisi xitay ishliri komitétining re'isi, kéngesh palata ezasi jeymis lich riyasetchilik qildi.

Uyghur we tibetler téximu qattiq basturuliwatidu

U sözide, diniy erkinlik mesilisining xitay- amérika munasiwitidiki bir muhim mesile ikenlikini bildürüp, mundaq didi:

"Gerche xitayning asasiy qanunida puqralarning diniy erkinlik hoquqi belgilen'gen bolsimu, biraq emeliyette hökümet we kommunistik partiye her qandaq dinning özi belgiligen wetenperwerlikke uyghun kélishini telep qilidu. Xitay hökümiti bolupmu Uyghur we tibetlerning diniy we medeniyitini bölgünchilik amilliri bilen baghlap qaraydighanliqi üchün, Uyghur we tibet rayonlirida diniy erkinlikni téximu qattiq basturiwatidu."

Jeymis lichning bildürishiche, xitay hökümitining diniy erkinlikke bolghan basturushni barghansiri kücheytiwatqanliqi heqqide éniq pakitlar bar iken.

Yighinda ispat bergen "junggogha yardem bérish" jem'iyitining re'isi pop fushichyu xitay kompartiyisi merkizi teshkilat we merkizi teshwiqat bölümining bu yil 5 - ayda tarqatqan até'izm terbiyisini kücheytish heqqidiki mexpiy höjjitini ashkarilidi.

Até'izmni asas qilghan diniy erkinlik

"Markisizimche até'izim heqqidiki tetqiqat, teshwiqat we terbiyini téximu kücheytish uqturushi" namliq bu höjjet bu yil 5 - ayning 27 - küni chiqirilghan bolup, uningda her qaysi hökümet tarmaqlirining ma'arip, metbu'at we din'gha kontrolluqni kücheytishi telep qilin'ghan. Fushichyu bu yéngi uqturushning xitay hökümitining diniy erkinlik mesilisidiki pozitsiyini toluq eks ettürüp béridighanliqini körsetti. U sözide mundaq didi:

"Kompartiyining höjjitide bolupmu xitayning gherbiy we chégra rayunlardiki partiye mekteplirini, memuriy institutlarning shu jaylarning köp millet, köp xil dinlar mewjüt bolup turushtek emiliyiti bilen birleshtürüp, yerliktiki rehbiriy kadirlargha qaritilghan até'izm terbiyisini kücheytish kérek dep yazghan. Uningda até'izm terbiyisini jem'iyetning her qaysi tarmaqlirigha singdürüsh tekitlen'gen."

U yene xitay hökümitini nöwette tutup turiwatqan barliq diniy zatlarni qoyup bérip, puqralarning diniy pa'aliyetler bilen erkin shoghullinishigha yol qoyushqa chaqirdi.

Amérika dölet mejlisi xitay ishliri komitétining ispat bérish yighinida yene xelq'ara tibet herikiti teshkilatining kishilik hoquq analizchisi nawang sandirol guwahliqtin ötti. U tibetning sürgündiki diniy dahisi dalay lamagha choqun'ghanliqi üchün xitay hökümiti teripidin 12 yil qamalghan. U xitay hökümitining tibetlerning diniy étiqadi we milliy kimlikini yoqitishqa uruniwatqanliqini körsetti.

Xitayning siyasiti muqimsizliqning asasi

Yighinning axirida ispat bergen amérika xelq'ara diniy erkinlik komititining re'isi pirita bensil xanim, xitay hökümitining özi nazaret astigha almighan barliq diniy pa'aliyetlerni dölet hakimiyitige tehdid dep qaraydighanliqini bildürüp, mundaq didi:

"Kishilik hoquqqa hörmet qilish xitayning we rayonning muqimliqi üchün intayin muhim. Halbuki xitay hökümitining bolupmu Uyghur éli we tibettiki puqralargha qaratqan mu'amilisi bu rayunning muqimsizliqini keltürüp chiqiridighan yoshurun xewp hésablinidu. Shunga bu rayonlarda yüz bergen her qandaq ijtima'iy we siyasiy weqeler gherbning we bashqa ellerning diqqitini tartidu".

Bensil xanimning tekitlishiche, xitay hökümiti iqtisadni échiwétishte nurghun ijabiy qedemlerni basqan. Buning bilen xitay xelqining yötkilishchanliqi zorayghan, mal- mülüklirige bolghan igilik hoquqi ashqan, uchurlargha ilgirkige qarighanda asan érisheligen. Biraq uning iytishiche, xitay hökümiti siyasiy we ijtima'iy erkinlikni puqralargha bermigiche, xitayning pütünley zamaniwélishishi hergizmu emelge ashmaydiken. Xitayning iqtisadni tuluq rawajlandurushi üchün puqralarning kishilik hoqoqini qoghdishi tolimu muhim iken.

Xitaygha qattiq qol bolush kérek

Bensil xanim yene amérika hökümitining tashqi siyasitide kishilik hoquq mesilisini merkez qilishi kéreklikini bildürüp, xitaydiki kishilik hoquq we diniy erkinlik weziyitini yaxshilash heqqide amérika hökümitige bir qanche türlük tekliplerni berdi.

U amérika hökümitining xitay bilen bolghan kishilik hoquq söhbetlirini kücheytish, b d t kishilik hoquq yighinida xitayning kishilik hoquqini eyibleydighan qararnamini maqulluqtin ötküzüsh üchün tirishishi kéreklikini körsetti. U yene, amérika tashqi ishlar ministirlikide xitaydiki qanun séstimisini ilahat qilish progirammisini tesis qilishni, shundaqla diniy erkinlikni qoghdashni, xitay chet'eldin érishidin barliq yardem pulliri we progirammilirining bir aldinqi sherti qilishni otturigha qoydi.

Pirita bensil xanim axirida, Uyghur éli we tibettiki diniy erkinlik weziyitini yaxshilash üchün, ürümchi we lasada amérika konsuli qurushni teshebbus qildi. (Arzu)