Dunya kishilik hoquq küni harpisida xitayda erzdarlar hem kishilik hoquq aktipliri tutqun qilindi

10- Dékabir küni dunya kishilik hoquq küni harpisida xitay weziyiti jiddiyleshken. Boshün, yéngi dewr, chong ira qatarliq xitay démokratlirining tor béketliride ashkarilinishiche, ötken shenbe künidin bashlap béyjingdiki erzdarlar keng kölemde tutqun qilinip, jenubiy wogzaldiki ma jyabaw dégen yerdiki erzdarlar üchün teyyarlan'ghan yighiwélish orni we herqaysi ölke, sheherlerning béyjingda tesis qilin'ghan ish bashqurush orni namidiki “Qara türme” lerge qamilishqa bashlighan.

 Boshün tor békitining bügünki xewiridin melum bolushiche, 4-5- dékabir künliri tutqun qilin'ghan erzdarlar jenubiy wogzaldiki ma jyabaw yighiwélish orni hem herqaysi ölkilerning béyjingdiki ish bashqurush orunlirigha yalap kétilgen. Emma, 5- dékabir küni etigen sa'et 10:30 etrapida jyangsudin kelgen 9 neper erzdar mexsus erzdarlarni tutup turush orunlirigha élip kétidighan << béyjing p w 29 o 3>> belgisi bar aptomobildin chüshken 8 neper qoghdighuchi xadim teripidin aptomobilgha sörep chiqilghan mezgilde, qoghdash xadimlirining erzdarlarni uruwatqanliqini körgen béyjing ahaliliri özlükidin teshkillinip, yalap méngilghan erzdarlarni qutquzuwalghan.

Melum bolushiche, düshenbe künidin buyan béyjingdiki erzdarlar tutup kétilgen erzdarlarni tépish hem ularni “Qara türme” lerdin qutquzushqa kirishken. Boshün tor békitining bügünki xewiride déyilishiche, düshenbe küni béyjingdiki erzdarlar jenubiy wogzalgha yéqin burunqi jingling méhmanxanisigha bésip kirip, bu yerge qamalghan wang guylen qatarliq 10 nechche neper erzdarni qutquzup chiqqan. Xewerde déyilishiche, erzdarlar we neq meydandiki béyjing ahaliliri 110 saqchi nomurigha téléfon qilip, jenubiy wogzal etrapidiki jyangshi, xubéy, xunen, fujiyen qatarliq jaylarning béyjingdiki ish béjirish orni dep atalghan “Qara türme” lerge erzdarlarning qanunsiz solap qoyulghanliqini xewer qilghan bolsimu, emma erzdarlar toplan'ghan jaygha yétip kelgen béyjing saqchiliri erzdarlarni qalaymiqanchiliq chiqarmasliqqa agahlandurup, erzdarlarni hem toplan'ghan ammini tarqitiwetken.

Radi'omiz igiligen uchurlardin melum bolushiche, béyjingda yene Uyghur erzdarlarmu bar bolup, ularning bir qismi qayturup kétilgen. Qalghan bir qisim Uyghurlar béyjing ahaliliri achqan erzan bahaliq a'iliwi méhmanxanilarda turup dawamliq erz qilmaqta iken. Hawa sowup ketkini hem jaylardin kelgen hökümet xadimlirining tutqun qilishigha uchrawatqan erzdarlar, hazir ilgiri turuwatqan béyjingdiki yer asti yolining köwrüki astidin yötkilip, béyjing ahalilirining yer asti öyliride hem sheher etrapidiki sirttin kelgen ishlemchilerning külbiliride panahlanmaqta iken.

Melum bolushiche, ötken heptidin buyan xitay hökümet da'iriliri yene xitaydiki sezgür mesililer heqqide eser élan qilip kéliwatqan yazghuchi-sen'etkarlar, kishilik hoquq aktipliri hem erzdarlar üchün yardem bériwatqan bir qisim adwokatlargha qaritilghan nazaret hem cheklimini yenimu kücheytken. 2010- Yilliq nobél tinchliq mukapati sahibi lyu shyawboning uruq-tughqanliri hem uning bilen yéqin munasiwiti bar dep qaralghan ziyaliylarning her qandaq bahaniler bilen chet'ellerge chiqishini tosqan.

Yéngi dewr tor békitining bügünki xewiridin melum bolushiche, bu ikki heptidin buyan texminen 40 tin artuq yazghuchi, sen'etkar kishilik hoquq aktiplirining herikiti teqib astigha élin'ghan bolup, ularning chet'ellergila emes, hetta öz a'ilisidin sirtqa chiqishi, chet'el metbu'atlirining ziyaritini qobul qilishi cheklen'gen iken.

Shepe zhurnilining bash muherriri jang wéygo ependi radi'omiz ziyaritini qobul qilip öz qarishini otturigha qoydi.

Uning qarishiche, xitay hökümet da'irilirining dunya kishilik hoquq küni yeni lyu shyawbogha nobél tinchliq mukapati tarqitilish murasimi harpisida, béyjingdiki erzdarlarni tutqun qilip, kishilik hoquq aktipliri hem xelq arisida tonulghan yazghuchi, sen'etkarlarni teqib astigha élishi xelq'ara kishilik hoquq ehdinamisini éghir derijide depsende qilish hésablinidiken.