1944-يىلى 11-ئاينىڭ 12-كۈنى غۇلجىدا ئېلان قىلىنغان شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيىتىنىڭ رەئىسى ئەلىخان تۆرە ساغۇنى يازغان "تۈركىستان قايغۇسى" ناملىق كىتاب تۈركچىگە تەرجىمە قىلىنىپ نەشىر قىلىندى. كىتاب گېرمانىيىنىڭ ئىستانبۇلدىكى شەرقشۇناسلىق ئىنىستىتۇتى تەرىپىدىن تۈركچىگە تەرجىمە قىلىنغان بولۇپ، گېرمانىيىنىڭ لۇرسبۇرگ شەھىرىدە نەشىردىن چىققان.
كىتابنى ئەلىخان تۆرىنىڭ ئوغلى قۇتلۇقخان تۆرە تۈركچىگە تەرجىمە قىلىپ نەشىرگە تەييارلىغان بولۇپ، كىتابتا شەرقىي تۈركىستان مىللىي ئىنقىلابى مەزگىلىگە ئائىت بولغان نۇرغۇن قىممەتلىك رەسىملەر يەر ئالغان. ئەسلىمە خاراكتېرىدىكى بۇ كىتابتا ئۆتكەن ئەسىرنىڭ 20-30- يىللىرىدىكى ئۇيغۇر دىيارىنىڭ ئومۇمىي ۋەزىيىتى ۋە ئەلىخان تۆرىنىڭ 1938-يىلى كۇچادا تۇتقۇن قىلىنىشىغىچە بولغان ئارىلىقتىكى تارىخى جەريان بايان قىلىنغان.
بۇ كىتابنىڭ گېرمانىيىدە نەشىر قىلىنىش مۇناسىۋىتى بىلەن ئەنقەرەدىكى ئىختىيارى مۇخبىرىمىز ئەركىن تارىم ئەلىخان تۆرىنىڭ ئوغلى قۇتلۇقخان تۆرە بىلەن تېلېفون سۆھبىتى ئېلىپ باردى.
يۇقىرىدىكى ئۇلىنىشتىن، بۇ سۆھبەتنىڭ تەپسىلاتىنى سىلەرگە سۇنىمىز. (ئەركىن تارىم)