Мутәхәссис мартин: хәлқара террорчилиққа қарши һәрикәт сиясий панаһланғучиларға зәрбә берип қоймақта

• Мухбиримиз шөһрәт һошурниң бу һәқтики толуқ мәлумати
• Download story audio

Б д т инсан һәқлири комитетиниң мутәхәссиси мартин шейнин әпәнди, бу йил 29 ‏- өктәбир күни нюйоркта ахбарат елан қилиш йиғини ечип, хәлқара террорчилиққа қарши һәрикәт давамида, инсан һәқлириниң дәпсәндә болуш әһвали һәққидә тәйярлиған доклатидин мәлумат бәрди; у мәлуматида, террорчилиққа қарши долқунда, әң көп зиянға учриғучиларниң сиясий панаһлиқ тилигүчиләр болғанлиқини билдүрди.

Сиясий панаһлиқ бериш, кишилик һоқуқ мудапиә қорғининиң ул теши

Мартин шейнинниң билдүрүшичә, хәлқара террорчилиққа қарши һәрикәт давамида, дунядики ирқий, диний вә етник гуруппилар һуҗум нишани болуп қелиш билән биллә, терорчи гумандарларму еғир искәнҗигә вә ғәйрий инсаний муамилигә дуч кәлгән. Болупму сиясий панаһлиқ тилигүчиләр әң көп зиянкәшликкә учриған. Мартин әпәнди доклатида, хәлқара террорчилиққа қарши һәрикәттә, гумандарларни искәнҗә вә өлүм тәһдити мәвҗут дөләтләргә қайтурмаслиқ асаслиқ бир принсип болсиму, бир қисим дөләтләрниң бу принсипқа хилаплиқ қиливатқанлиқини әскәрткән. У доклатида, "башқа дөләтләргә берип панаһлиниш, инсан һәқлири дәпсәндә болуватқан вә һаятий бихәтәрлики тәһдиткә учраватқан кишиләр үчүн асаслиқ бир қутулуш йоли, бу йол әйни вақитта хәлқара инсан һәқлири мудапиә қорғининиң ул теши" дәп көрсәткән.

Қарарни һөкүмәт әмәс, мустәқил сот орунлири бәрсун

Мартин әпәнди, дөләтләрни таможна ишлирини беҗириватқанда, көчмәнләрни орунлаштуруватқинида вә террорлуққа қарши учур алмаштуруш ишлирини беҗириватқанда, инсан һәқлирини террорлуққа қарши һәрикәтниң қурбани қиливетиштин сақлинишқа чақирған.

Мартин әпәнди, б д т ниң 62 ‏- нөвәтлик омуми йиғиниға мундақ тәклип сунған: террор гумандарлирини дөлитигә қайтурғанда, гумандарни өткүзүп бәргүчи дөләт, өткүзүвалғучи дөләтниң дипломатик вәдилиригә ишәнмәслики керәк; гумандарниң һаятий бихәтәрликигә тәһдит бар ‏- йоқлуқи чоқум алди билән мустәқил сот орунлириниң тәкшүрүшидин өтүши керәк.

Гуантанамодин қоюветилгәнләрни б д т йәрләштүриши керәк

Мартин шейнин әпәнди доклатида, америкиниң гуантанамо түрмисини тақаш пиланини алаһидә мәдһийилигән вә гуантанамодики мәһбусларни тарқитиш вә орунлаштуруш елип беришта, уларниң һаятий бихәтәрликини қоғдаш мәсулийити барлиқини әскәрткән. У йәнә б д т инсан һәқлири алий комитети көчмәнләр ишханисиға тәклип сунуп, гуантанамо түрмисидин қоюп берилгәнләр сиясий панаһлиқ тәләп қилған әһвалда уларни бихәтәр орунлаштуруш ишини үстигә елишини оттуриға қойған.

Мартин шейнин әпәнди, б д т инсан һәқлири комитетиниң нопузлуқ мутәхәссислиридин болуп, у һазирға қәдәр көп қетим, инсан һәқлири мәсилиси үстидә доклат тәйярлиған. Доклатида сунған тәклипләрни б д т ниң алақидар комитетлириниң йүксәк етибариға еришкән. У йеқинда тәйярлиған курд инсан һәқлири һәққидики доклатида сунған тәклипләр, б д т террорчилиққа қарши комитетиниң иҗраәтлиридә муһим рол ойниған.

Б д т террорчилиққа қарши комитети: инсан һәқлири йәнила үстүн орунда туриду

Мартин әпәндиниң, террорчилиққа қарши долқунда, сиясий панаһланғучиларниң һәқ-һоқуқиға капаләтлик қилиш һәққидики бу доклати, б д т бихәтәрлик кеңиши террорлуққа қарши комитетиниң дунядики 70тин артуқ аммивий тәшкилатниң иштираки билән, чегра бихәтәрликини күчәйтиш һәққидә кенийәдә йиғин ечиватқан күнигә тоғра кәлди.

Мәзкур йиғинда террорчилиққа қарши комитетниң башлиқи, ричардо алберто сөз қилип, террорлуққа қарши һәрикәтни хәлқаралиқ қанунлар рамкиси ичидә, болупму, инсан һәқлири вә көчмәнләр қануниниң рамкиси ичидә давамлаштуридиғанлиқини билдүргән.

Уйғур панаһланғучиларниң иши асанлишиши мумкин

Һөрмәтлик радио аңлиғучилар, хәлқара инсан һәқлири тәшкилатлири, 11 ‏- сентәбир вәқәсидин кейин хитайниң террорчилиққа қарши һәрикәтни сүйистимал қилип, уйғурлар үстидики бастуруш һәрикитини һәссиләп ашурғанлиқини күп қетим тәнқид қилған иди; хитайға қайтурулған ширәли, исмаил сәмәт, һүсәнҗан җелил қатарлиқ сиясий паалийәтчиләрниң тәқдири буниңға пакит қилип көрситилгән иди.

Дуня уйғур қурултийиниң рәиси рабийә қадир ханимму, уйғур сиясий панаһлиқ тилигүчиләргә дуняниң алаһидә көңүл бөлүши керәклики һәққидә мәхсус доклат һазирлаватқан иди. Шуңа көзәткүчиләр мартин шейнин әпәндиниң тәклиплири қобул қилинған тәқдирдә, уйғур тәшкилатлириниң паалийәтлиригә йешил чирақ йеқилиш еһтималлиқини пәрәз қилишмақта. (Шөһрәт һошур)