Канадада коммунизмниң қурбанлири хатирә мунариси тиклиниду

• Мухбиримиз камил турсунниң бу һәқтики толуқ мәлумати
• Download story audio

Канада парламенти кишилик һоқуқ комитетиниң рәиси вә мәдинийәт минстири җейсон кенней торонто шәһиридә, коммунизмниң дәрдини тартқан шәрқи явропадики полша, чех, словакийә, латвийә һәмдә нөвәттә бу түзүмдә туруватқан куба, шималий корийә,вйетнам вә хитай қатарлиқ дөләтләрдин кәлгән затлар қатнашқан йиғинда сөз қилғанда, коммунистик мустәбит һакимийәтләрниң зиянкәшликигә учриған нәччә милйонлиған инсан үчүн канадада хатирә мунариси тиклинидиғанлиқини елан қилди.

Коммунистик түзүмниң җинайәтлири унтулмаслиқи керәк

Җейсон кеннейниң тәкитлишичә, бу хатирә мунариси қабаһәтлик тузумниң қурбанлирини хатириләштин башқа, яш әвладларға тарихни әстин чиқармаслиқ шундақла коммунистик диктатор һакимийәтләрниң дуняға кәлтүргән балайи-апәтлирини унтуп қалмаслиқ дәрси беришни мәқсәт қилидикән. Униң әскәртишичә,коммунизмниң қурбанлири үчүн хатирә мунариси тикләш хияли униңда 1989- йили пәйда болған.

У сөзидә, 1989 -йили тйәнәнмен мәйданидики оқуғучиларниң наразилиқ һәрикәтлири маңа күчлүк тәсир қилғаниди.Әйни вақитта шәрқи явропадики төмүр пәрдилик һакимийәтләр техи ағдурулмиғаниди. Балилиқ вақитлиримда бәзи адәмләр бу қабаһәтлик түзүмни пәдәзләп көрсәткәнлиридә азаплинаттим вә коммунистик мустәбит түзүмләрниң җинайәтлирини кишиләрниң қәлбидә қандақ сақлаш һәққидә көп ойлинаттим. Мән парламент әзаси болғандин кейин, канадада коммунизмниң қурбанлири үчүн дөләтлик хатирә мунариси тикләш тәклип лайиһисини парламентқа сундум,‏- деди.

Коммунистик һакимийәтләр кишиләрниң иззәт-һөрмити вә әркинликини дәпсәндә қилиду

Җейсон кенней дунядики коммунистик түзүмләрниң ортақ алаһидилики кишиләрниң виҗдан вә ғурурини дәпсәндә қилиш, әркинликкә болған етиқадини боғуш шундақла динға етиқад қилидиған гуруппиларға зиянкәшлик қилишни биринчи вәзиписи қилғанлиқини, бундақ өрнәкләрниң русийә вә башқа сабиқ коммунистик түзүмдики дөләтләрдә көп көрүлгәнликини, бүгүнки күндә бу хил паҗиәләрниң хитайда еғир һалда давам қиливатқанлиқини тилға алди.

Җейсон кенней: "мән тәкитләватқан коммунизмниң қурбанлири тарихтики қурбанлар болуп қалмастин, бәлки әң муһими бүгүнки күндиму йәнила түрмиләрдә, тутуп туруш органлирида қамилип, зиянкәшликкә вә тән җазасиға учраватқан, һәтта өлүм җазаси бериливатқан кишиләр көздә тутулиду. Бу хатирә мунарисиниң тиклиниши, мәлум мәнидин ейтқанда, бу кишиләрниң арзу-арманлириниң реаллиққа айлинишдур " деди.

Җейсон кенней : уйғурлар хитай тәрипидин пиланлиқ шәкилдә зиянкәшликкә учримақта

Буниңдин илгири җейсон кенней хитай тәрипидин өзбәкистандин зорлуқ вастилар арқилиқ елип кетилип,муддәтсиз қамақ җазаси берилгән канада пуқраси, һүсәйин җелилниң тәвәлик мәсилиси һәққидә тохталғанда, нөвәттә уйғурларниң хитай коммунист һакимийитиниң зиянкәшликигә учраватқанлиқини тилға елип: "уйғурлар хитай даирилири тәрипидин пиланлиқ шәкилдә зиянкәшликкә учриғанлиқи үчүн канада һүсәйин җелил әпәндигә сиясий панаһлиқ салаһийити бәргәниди, мана бүгүн хитай даирилири дуняниң көз алдида һүсәйин җелилниң һоқуқлирини қайтидин дәпсәндә қилмақта " дегән иди.

Туйғун абдувәли : бу қарар уйғурларни хошал қилиду

Хитайниң түрмисидә 4 йил йетиш җәрянида еғир сиясий вә җисманий зиянкәшликләргә учриған,канададики сиясий паалийәтчи туйғун абдувәли коммунизмниң қурбанлири хатирә мунарисиниң канадада тиклинишиниң хитайниң зулуми астида иңраватқан уйғурларни сүйүндүридиғанлиқини билдүрди. У, "шәрқи түркистанда онмиңлиған уйғур хитай һакимийитиниң зулумиға учрап түрмиләрдә ятмақта. Бу уйғурлар өзлириниң инсаний һоқуқлири, кишилик һоқуқлири вә өз вәтинини хитайниң мустәмликисидин қутулдуруш үчүн көрәш қилғанлиқи үчүн хитай һакимийити тәрипидин тутуп турулмақта шундақла улар еғир зулумларға учримақта. Канада һөкүмитиниң канадада коммунизмниң қурбанлири хатирә мунариси тиклимәкчи болуши мән вә маңа охшаш хитайниң сиясий зиянкәшликлиригә учриған уйғурларни сөйүндүриду," деди.

Канада парламенти кишилик һоқуқ комитетиниң рәиси вә мәдәнийәт министири җейсон кеннейниң тилға елишичә, униң бу пилани канадада күчлүк қоллашқа еришкән болуп, бу қурулуш йеқинда рәсмий ишқа чүшидикән. (Камил турсун)