Kanadada kommunizmning qurbanliri xatire munarisi tiklinidu

• Muxbirimiz kamil tursunning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Kanada parlaménti kishilik hoquq komitétining re'isi we mediniyet minstiri jéyson kénnéy toronto shehiride, kommunizmning derdini tartqan sherqi yawropadiki polsha, chéx, slowakiye, latwiye hemde nöwette bu tüzümde turuwatqan kuba, shimaliy koriye,wyétnam we xitay qatarliq döletlerdin kelgen zatlar qatnashqan yighinda söz qilghanda, kommunistik mustebit hakimiyetlerning ziyankeshlikige uchrighan nechche milyonlighan insan üchün kanadada xatire munarisi tiklinidighanliqini élan qildi.

Kommunistik tüzümning jinayetliri untulmasliqi kérek

Jéyson kénnéyning tekitlishiche, bu xatire munarisi qabahetlik tuzumning qurbanlirini xatirileshtin bashqa, yash ewladlargha tarixni estin chiqarmasliq shundaqla kommunistik diktator hakimiyetlerning dunyagha keltürgen balayi-apetlirini untup qalmasliq dersi bérishni meqset qilidiken. Uning eskertishiche,kommunizmning qurbanliri üchün xatire munarisi tiklesh xiyali uningda 1989- yili peyda bolghan.

U sözide, 1989 -yili tyen'enmén meydanidiki oqughuchilarning naraziliq heriketliri manga küchlük tesir qilghanidi.Eyni waqitta sherqi yawropadiki tömür perdilik hakimiyetler téxi aghdurulmighanidi. Baliliq waqitlirimda bezi ademler bu qabahetlik tüzümni pedezlep körsetkenliride azaplinattim we kommunistik mustebit tüzümlerning jinayetlirini kishilerning qelbide qandaq saqlash heqqide köp oylinattim. Men parlamént ezasi bolghandin kéyin, kanadada kommunizmning qurbanliri üchün döletlik xatire munarisi tiklesh teklip layihisini parlaméntqa sundum,‏- dédi.

Kommunistik hakimiyetler kishilerning izzet-hörmiti we erkinlikini depsende qilidu

Jéyson kénnéy dunyadiki kommunistik tüzümlerning ortaq alahidiliki kishilerning wijdan we ghururini depsende qilish, erkinlikke bolghan étiqadini boghush shundaqla din'gha étiqad qilidighan guruppilargha ziyankeshlik qilishni birinchi wezipisi qilghanliqini, bundaq örneklerning rusiye we bashqa sabiq kommunistik tüzümdiki döletlerde köp körülgenlikini, bügünki künde bu xil paji'elerning xitayda éghir halda dawam qiliwatqanliqini tilgha aldi.

Jéyson kénnéy: "men tekitlewatqan kommunizmning qurbanliri tarixtiki qurbanlar bolup qalmastin, belki eng muhimi bügünki kündimu yenila türmilerde, tutup turush organlirida qamilip, ziyankeshlikke we ten jazasigha uchrawatqan, hetta ölüm jazasi bériliwatqan kishiler közde tutulidu. Bu xatire munarisining tiklinishi, melum menidin éytqanda, bu kishilerning arzu-armanlirining ré'alliqqa aylinishdur " dédi.

Jéyson kénnéy : Uyghurlar xitay teripidin pilanliq shekilde ziyankeshlikke uchrimaqta

Buningdin ilgiri jéyson kénnéy xitay teripidin özbekistandin zorluq wastilar arqiliq élip kétilip,muddetsiz qamaq jazasi bérilgen kanada puqrasi, hüseyin jélilning tewelik mesilisi heqqide toxtalghanda, nöwette Uyghurlarning xitay kommunist hakimiyitining ziyankeshlikige uchrawatqanliqini tilgha élip: "Uyghurlar xitay da'iriliri teripidin pilanliq shekilde ziyankeshlikke uchrighanliqi üchün kanada hüseyin jélil ependige siyasiy panahliq salahiyiti bergenidi, mana bügün xitay da'iriliri dunyaning köz aldida hüseyin jélilning hoquqlirini qaytidin depsende qilmaqta " dégen idi.

Tuyghun abduweli : bu qarar Uyghurlarni xoshal qilidu

Xitayning türmiside 4 yil yétish jeryanida éghir siyasiy we jismaniy ziyankeshliklerge uchrighan,kanadadiki siyasiy pa'aliyetchi tuyghun abduweli kommunizmning qurbanliri xatire munarisining kanadada tiklinishining xitayning zulumi astida ingrawatqan Uyghurlarni süyündüridighanliqini bildürdi. U, "sherqi türkistanda onminglighan Uyghur xitay hakimiyitining zulumigha uchrap türmilerde yatmaqta. Bu Uyghurlar özlirining insaniy hoquqliri, kishilik hoquqliri we öz wetinini xitayning mustemlikisidin qutuldurush üchün köresh qilghanliqi üchün xitay hakimiyiti teripidin tutup turulmaqta shundaqla ular éghir zulumlargha uchrimaqta. Kanada hökümitining kanadada kommunizmning qurbanliri xatire munarisi tiklimekchi bolushi men we manga oxshash xitayning siyasiy ziyankeshliklirige uchrighan Uyghurlarni söyündüridu," dédi.

Kanada parlaménti kishilik hoquq komitétining re'isi we medeniyet ministiri jéyson kénnéyning tilgha élishiche, uning bu pilani kanadada küchlük qollashqa érishken bolup, bu qurulush yéqinda resmiy ishqa chüshidiken. (Kamil tursun)