Shimaliy koriyining bashqurilidighan bomba siniqi xelq'ara jem'iyetning diqqitini tartmaqta

• Muxbirimiz arzuning bu heqtiki melumati
• Download story audio

1992-Yili shimaliy koriyide ötküzülgen herbiy paraddin bir körünüsh. AFP

Yaponiye we gherb metbu'atlirining xewiridin melum bolushiche, shimaliy koriye yekshenbe küni etigen koriye yérim arilining sherqiy qirghiqida bashqurulidighan bomba siniqi élip barghan bolushi mumkin bolup, bomba yaponiye déngizigha chüshken. Mezkur yerdin paraxotni nishan qilip qoyup bérilidighan bashqurulidighan bombining musapisi 100 kilométirdin 150 kilométirghiche kélidiken.

Amérika hökümiti aq saray ish béjirish mehkimisining bashliqi andiro kard yekshenbe küni bu uchurni mu'eyyenleshturüp, " qarimaqqa éniqki, shimaliy koriye qisqa musapiliq bashqurulidighan bomba siniqi élip barghan" dep bildürdi.

Döletlerning oxshash bolmighan qarishi

Roytirs agéntliqining xewirige qarighanda, shimaliy koriyining bashqurulidighan bomba siniqi élip barghanliqi xewiri, etraptiki xoshna döletler we xelq'ara jem'iyetning diqqet - étibarini tartqan. Chünki bu qétimqi sinaq, amérika emeldarliri pyongyangning atom bomba siniqi élip bérishqa yüzlen'gen bolushi mumkinlikini bildüriwatqan bir peytte élip bérilghan.

Emma yaponiye we jenubiy koriye da'iriliri shimaliy koriyining bu qétimqi bashqurilidighan bomba siniqini étibarsiz körsitishke tirishmaqta.

Yaponiye hökümiti bu qétimqi bashqurulidighan bomba siniqini shimaliy koriyining dölet ichidiki herbiy meshiqining bir qismi bolushi mumkinlikini bildürüp, sinaqning yaponiyige héchqandaq tehdid élip kelmeydighanliqini körsetti. Jenubiy koriye da'iriliri bu qétim sinaq qilin'ghan bashqurilidighan bombining yadro oq uchi élip yürelmeydighanliqini bildürdi.

Biraq amérika emeldari andiro kard bolsa, " méning qarishimche, shimaliy koriyining meqsiti xelq'ara jem'iyetni qorqutush. Ular bashqurulidighan bomba siniqi élip bérish arqiliq bashqa döletlerning diqqitini tartmaqchi" dédi.

Shimaliy koriye özini intayin bixeter hésablawatidu

Shimaliy koriye hazirqi xelq'ara weziyette, amérika özlirige hujum qilalmaydu dégen qarashqa bek ishliniwatidu……. U özini intayin bixeter hisablawatidu.

Bir qisim analizchilarning bildürüshiche, shimaliy koriyining bashqurulidighan bomba siniqi élip bérishi, xelq'aragha shimaliy koriyining herbiy küchini namayen qilip, bolupmu amérika eger shimaliy koriyige bolghan bésimni bek kücheytiwetse, shimaliy koriyining amérikigha taqabil turghidek belgilik herbiy küchining barliqini bildürüshni meqset qilghan.

Amérika toleydo uniwérsitétining siyaset proféssori raw bugung shimaliy koriyining bu qedimi, amérika pyongyanggha hojum qilalmaydu dégen höküm asasida élin'ghanliqini bildürüp mundaq dédi:

"Shimaliy koriye hazirqi xelq'ara weziyette, amérika özlirige hujum qilalmaydu dégen qarashqa bek ishiniwatidu. Hazirqi shara'itta, amérikining xuddi kosowagha we yaki iraqqa hujum qilghandek shimaliy koriyige hojum qilish imkaniyiti barmu? shimaliy koriyening qarishiche, bundaq imkaniyet yoq. U özini intayin bixeter hisablawatidu".

Raw bogungning qarishiche, shimaliy koriyining amérika pyongyanggha hujum qilmaydu dep qarishining bir sewebi amérika urush otining jenubiy koriyige tutushup kétishini xalimaydiken. U bu heqte mundaq deydu:

" Eger amérika shimaliy koriyige hujum qilsa, shimaliy koriye qoshun chiqirip jenubiy koriyige hujum qilishi mumkin. Bundaq shara'itta, aldi bilen jenubiy koriye xelqi apetke uchraydu. Amérika bundaq aqiwetning kélip chiqishini xalimaydu. Shunga shimaliy koriyige hujum qilish mesiliside intayin éhtiyatchan bolidu"

Shimaliy koriye "xitay bizni qollaydu" dep qaraydu

Rawbogungning bildürüshiche, yene bir seweb shimaliy koriye xitayni özining " amérikining bésimigha taqabil turushi" ni qollaydu dep qaraydiken.

Shimaliy koriye xitayning meydaninimu éniq igiliwalghan. Xitay shimaliy koriyini qollashqa muhtaj. Chünki shimaliy koriye xitayning arqa hoylisi, yeni xitay üchün bir mudapi'e tosiqi.

" Shimaliy koriye xitayning meydaninimu éniq igiliwalghan. Xitay shimaliy koriyini qollashqa muhtaj. Chünki shimaliy koriye xitayning arqa hoylisi, yeni xitay üchün bir mudapi'e tosiqi. Eger shimaliy koriye bitchit bolsa, u halda xitay biwaste amérikining ittipaqdashlirining tesir da'irisining arisida qalidu. Bu xitaygha intayin paydisiz".

Shimaliy köriyining bu siniqi tinchliqqa tehdid

Gerche, yaponiye we jenubiy koriyiler shimaliy koriyining bu qétimqi bashqurilidighan bomba siniqini ehmiyetsiz körsitishke tirishiwatqan bolsimu, biraq amérika wéyk forst uniwérsitétining siyaset proféssori li wéychin shimaliy koriyining bashqurulidighan bomba siniqining sherqiy asiya rayonining tinchliqigha yoshurun tehdid ikenlikini bildürdi. U mundaq dédi:

" Shimaliy koriye bezi waqitta oyunni qa'idisi boyiche oynimaydu. Bu dégenlik, bezide shimaliy koriye eqilge muwapiq kelmeydighan ishlarni qilidu. Eger shimaliy koriye tosattin eqilsiz ishlarni qilip qalsa, u halda etraptiki döletlerge yitidighan xiyim-xetermu yuqiri bolidu. Eger yaponiye shimaliy koriyining birer herbiy herikitige jiddi qarap, özining herbiy hazirliqini kücheytse, u halda xitay we bashqa döletler buni xitaygha qaritilghan dep xata chüshinip qélishi mumkin. Shunga weziyetni kontrol qilmaq tes bolidu".

Shimaliy koriye bu yil yanwarda, pyongyangning yadro mesilisi heqqide ötküziliwatqan alte terep söhbitidin waz kéchip, özining yadro küchini ashuridighanliqini bildürgen. Féwralda bolsa, özining yadro qoralgha ige ikenlikini élan qilghan idi.

Roytirs agéntliqining bildürishiche, alte terep söhbitige qatnishiwatqan, amérika, rusiye, yaponiye, xitay we jenubiy koriye hökümetliri tinchliq bilen shimaliy koriyini yadrosizlandurushta ching turiwatqan bolsimu, biraq shimaliy koriyining tünji atom siniqigha teyyarliq köriwatqan bolushi mumkinlikidin bisharet béridighan signallar, bu hökümetlerni endishige salmaqta. (Arzu)