Lopnur kölidiki kaliy tüzi qézilishqa bashlidi

Bu heqte pikri bayan qilghan közetküchiler xitayning yerlik aptonomiye we bashqa qanunlarni bir chetke qayrip qoyup Uyghur élining tebi'iy bayliqlirini talan - taraj sheklide qézishqa bashlighanliqini bildürdi.

“Xitay kündilik xewerler tori” da xewer qilinishiche, lopnur - qumul tömür yoli pütüp 29 - noyabirda qumul jenubiy wogzaldin poyiz qatnashqa bashlighan.

Xewerdin melum bolushiche, xitay hökümiti kaliy tuzi ishlepchiqirish miqdarini ashurush we oghut éhtiyajini qamdash üchün texminen 375 kilométir uzunluqtiki lopnur - qumul tömür yolini yasap chiqqan. Mezkur tömür yol qurulushi 2010 - yili bashlighan bolup, xitay hökümiti 480 milyon amérika dolliri qimmitide meblegh salghan.

Xewerde bérilgen melumatlargha qarighanda, xitayda her yili 10 milyon tonna oghut ishlitilidighan bolup, buning 70 %tini chet'eldin import qilidiken. Yerlik da'irilerning bildürüshiche, lopnur köli rayonida yilda 1 milyon 200 ming tonna kaliy tüzi ishlepchiqirish pilanlan'ghan bolup, aldimizdiki yillarda ishlepchiqirish miqdarini 2 milyon 900 ming tonnigha yetküzüsh pilanlan'ghan.

Gé'ologlarning bildürüshiche, 10 ming kwadrat kilométirliq lopnur köli hawzisi, kaliy tuzi we renglik métal zapisi mol rayonlarning biri. Lopnur kölide bayqalghan kaliy xlorid tüzining zapisi 500 milyon tonnidin artuq ikenliki texmin qilin'ghan bolup, bu rayonda kaliy tuzidin bashqa yene, altun, mis we nikél qatarliq kan bayliqliri chiqidiken.

Doxturlarning bildürüshiche, kaliy tuzi kündilik turmushta ishlitiliwatqan normal tuz ishlitish cheklen'gen palech, öt, yürek, tomur étilip qélish we börek késilige giriptar bolghan bimarlar üchün tewsiye qilin'ghan bir xil tuz bolup, kaliy tuzi hüjeyriler arisida su ötküzüshni asanlashturush we yürek muskul herikitini normallashturush alahidilikige ige iken.

Türkiyidiki Uyghur ziyaliysi weli ependi bu heqte toxtilip, gerche xitayda tüzüp chiqilghan qanun bolsimu, xitayning özi tüzüp chiqqan qanun'gha ri'aye qilmaydighanliqini؛ milliy térritoriyilik aptonomiye qanunining 28 - maddisida bayliqlarni échish we paydilinish heqqide éniq belgilime bolghan bolsimu, xitay hökümitining mezkur qanun'gha boysunmaywatqanliqini, bu nuqtidin éytqanda xitayning qanun döliti emeslikini؛ xitay hökümitining sherqiy türkistanni uzun muddet tutup turushqa közi yetmigenliki üchün 5 - iyul ürümchi weqesidin kéyin, sherqiy türkistandiki kan - bayliqlirini échishta bulang - talang xaraktéride heriket qiliwatqanliqini ilgiri sürdi.

1964 - Yili xitay tunji atom bombisining lopnur rayonida partlitip sinaq qilinishi we tarim deryasining yuqiri éqimlirigha köplep qurulghan su ambarliri sewebidin lopnur köli peydin pey kichiklep qurup ketkenidi.

Uyghur rayoni mol énérgiye menbesige, bolupmu kan bayliqi jehette ewzellikke ige bolup, xitay da'irilirining “5 - Iyul weqesi” din kéyin Uyghur rayonigha qaritilghan talan - taraj siyasitini téximu jiddiyleshtürgenliki melum.