Doktor qahar baratning ma'aripning roli we hökümetning siyasiti heqqidiki mulahizisi
2007.08.28
Xitay ziyaliyliri yéqindin buyan élip bériwatqan mulahizilerde 'pütün dunya ma'arip ademning teqdirini özgertidu, adem ma'arip arqiliq érishken bilim bilen jem'iyetni özgerteleydu, döletni özgerteleydu, dunyani özgerteleydu, dep qaraydu, bu hem emeliyet. Emma xitayda kommunist hakimiyiti shara'itida ma'arip %90 din artuq ademning teqdirini özgertmeydu, bilim jem'iyetni özgertmeydu. Oqup bilim alghan ziyaliylar chiriklikke-parixorluqqa qarshi turush, démokratik tüzüm tiklesh shu'arini otturigha qoyup, jem'iyetni özgertmekchi bolghanliqi üchün kommunist partiye teripidin tanka bilen basturuldi we herxil siyasiy ziyankeshlikke uchrap kéliwatidu. Hazir bolsa, kommunist partiye, éléktir quwwiti, pochta-uchur, baj, yer-zémin, tebi'iy bayliq, banka sahelirini özining mülki qiliwaldi. Mushu sahelerge özi kesp tallap oqup yétishken ademning kirelishi we bu sahede jem'iyetni özgertelishi mumkin emes' dégen köz qarashni otturigha qoymaqta.
Bu heqte, Uyghur ziyaliylirining mulahizisi özgiche. Ular xitaydiki ma'arip siyasitining Uyghurgha bolghan tesiri heqqidila emes, belki we buningdin kéyin ma'aripning roli Uyghurlarda qandaq bolushi mumkinliki heqqidimu mulahizilerni otturigha qoymaqta. Doktor qahar baratning qarishiche, ma'aripning insaniyet tereqqiyatidiki rolidin gumanlinishqa bolmaydu. Ching sulalisidin kéyin, xitay ma'aripi gherb ma'aripigha bash egken bolsimu, emma bundaq waqit nahayiti qisqa boldi, gheribche yéngi ma'arip xitayda yenila en'eniwiy qalaq küchlerning we kommunizm idiyisining tosalghusigha uchrap keldi.
Bolupmu, 1950 - yillardin kéyin, xitay kommunist partiyisi özining mülki qiliwalghan sahelerge özliridin bashqilar kirelmeywatqan bolsimu, emma ma'arip xitaydiki tereqqiyatlarda nahayiti zor rol oynighanliqi bir pakit, peqet kona sotsiyalizm küchliri bu yéngi küchlerge orun boshatmay kéliwatqan mesile. Bu jeryanda, Uyghurlar téximu köp bésimgha, bolupmu milliy kemsitishke, iqtisadiy ékspilatatsiyige uchrimaqta.(Weli)
Munasiwetlik maqalilar
- Yash yazghuchi küresh atixanning ma'aripning Uyghurlar üchün qandaq rol oynaydighanliqi heqqidiki mulahizisi
- Chet ellerdiki Uyghurlar perzentlirining ana til öginishige ehmiyet bermekte
- Uyghur kishilik hoquq programmisi "qosh tilliq ma'arip" mesilisini insan heqliri mesilisi dep körsetti
- Xitayche til-yéziq 'dunyani boysunduridighan til-yéziq' bolalamdu? (2)
- Amérikida tetqiqat élip bériwatqan aka - singil Uyghur alimlar (2)
- Musulman ayalliri we ilim - meripet
- Xitay hökümitining Uyghur oqughuchilargha qaratqan " bölgünchilik" ke qarshi terbiyisi heqiqi rolini jari qilduralamdu?
- Kichik Uyghur qizi arzu xelq'ara keshpiyatchilar musabiqiside alahide derijige érishti
- Xitaydiki rehimsiz jeng -aliy mektepke tallap qobul qilish imtihani
- Wetendiki Uyghur baliliri bilen yawrupa elliride yashawatqan Uyghur balilirining perqi
- Weten ichi we sirtidiki Uyghur ziyaliylirining Uyghur ma'aripi heqqidiki mulahiziliri
- Turkiyediki Uyghur oqughuchilar ela netije bilen oqush püttürdi