Хитай вә русийиниң маневир арқилиқ еришмәкчи болған йошурун мәқсәтлириму бар

• Мухбиримиз җүмәниң бу һәқтики толуқ мәлумати
• Download story audio

Хитай билән русийә 9 -авғусттин 17 ‏- авғустғичә русийиниң урал теғи етикигә җайлашқан челябински районида бирләшмә маневир өткүзүшни пиланлиған иди. Бу маневирға қатнашмақчи болған хитай әскәрлириниң тунҗи қисми мушу айниң 20- күни уйғур елиниң турпан вилайитидин русийигә қарап йолға чиқти.

Хитайлар бу қетимлиқи маневирни, илгири өткүзүлгән бирләшмә маневирларға охшаш йосунда, аталмиш террорлуққа, бөлгүнчиликкә вә диний әсәбийликкә қарши җәң қилиштики һәрбий һәмкарлиқини күчәйтиш дәп көрситиватқан болсиму, һалбуки, бәзи сиясий тәһлилчиләр, бу маневирниң башқа йошурун мәқсәтләрниму өзигә муҗәссәм қилғанлиқини илгири сүрмәктә.

Бу қетимлиқи маневирға хитай тәрәптин, қуруқлуқ армийиси, һава армийиси, парашутчи қисимлирини оз ичигә алған 1600 әскәр қатнишидиған болуп, хитай мушу айниң 20- күни ләнҗу һәрбий райониға тәвә қисимлардин 300 нәпәрни турпан вогзалидин йолға салған.

Һазир тәйвәндики чиңйүн университетида оттура асия тәтқиқати билән шуғуллиниватқан истратегийә тәтқиқатчиси доктур әркин әкрәм әпәнди, хитай билән русийиниң бундин бурунму мушуниңға охшаш маневирларни өткүзгәнликини әмма улар ишләткән қоралларниң иқтидариниң террорчиларға қарши күрәш қилиш сәвийисидин ешип кәткәнликини көрситип, әслидә бу икки дөләтләр арисидики һәрбий маневир һәм бир-бирсиниң һәрбий қорал ‏- ярақ сәвийисини дәңсәп беқиш вә башқа дөләтләргә өзлириниң һәрбий җәһәттиму инақ мунасивәткә игә икәнликини көрситиш мәқситини өз ичигә алған, дәйду.

Русийә генерали: "русийә билән хитай охшаш риқабәткә дуч кәлмәктә"

Хитай билән русийә 2005- йили шәндуң йерим арилида 10 миң әскәрдин тәркип тапқан бирләшмә маневир өткүзгәндә, русийә генерали юри балуйефскй, русийә билән хитайниң йәнә мушундақ бирләшмә маневирларни давамлиқ өткүзүш пилани барлиқини вә шаңхәй һәмкарлиқ тәшкилатиға әза дөләтләрниң шаңхәй һәмкарлиқ тәшкилати рамкиси ичидә бирләшмә һәрикәтләргә бирликтә қарши туруш пикрини илгири сүргән.

Униңдин башқа, асия вақти гезитниң 2005- йилидики 26 ‏- авғусттики санида берилгән "маневирму яки соз оюниму" темилиқ мақалидә көрситилгәндәк, һазир пенсийигә чиққан русийә генерали леонид ивашоф, 2005- йиллиқи маневир һарписида мухбирларға бу хилдики маневирларниң русийә билән хитай дуч келиватқан йеңи риқабәтләргә тақабил турушқа һазирлиқ көрүш икәнликини қәйт қилған вә : "русийә билән хитай охшаш риқабәткә дуч кәлмәктә, пәқәт террорчилар әмәс, бу икки дөләт бу хил риқабәтләргә ортақ қарши туруши керәк" дәп көрсәткән иди.

Бу нөвәттики маневир һәққидә, юқириға охшаш пикрини илгири сүргән әркин әкрәм әпәнди, уларниң америкиниң оттура асияға сиңип киришини чәкләш вә оттура асия дөләтлиригә өз күчини намайиш қилиш ғәризи йошурунғанлиқини чәткә қақмайдиғанлиқини көрсәтти.

Әркин әкрәм әпәнди":хитайниң мәқсити уйғурларниң йүрикини муҗуш"

Хитай, русийә вә башқа шаңхәй һәмкарлиқ тәшкилатиға әза дөләтләр бирликтә өткүзмәкчи болған бу нөвәтлик маневир " тинчлиқ бурчи 2007" дәп аталған болуп, хитай ахбарат васитилири бәргән сүрәтлик хәвәрләрдә көрситилишичә, турпандин йолға чиққан хитай әскәрлири кийимлиригә " тинчлиқ бурчи 2007" дегән бәлгә тақиған вә хитай байриқини көтүрүшкән һалда йолға чиққан. Бироневиклар бесилған һәрбий йүк пойизи тохтитилған вогзал суписида уйғур қизлири усул ойнап әскәрләрни узитип қойған .

Әркин әкрәм әпәнди хитайниң бу қилмишиға қарита униң уйғурларниң йүрикини муҗуш җәһәттә орунлаштурған иш икәнликини оттуриға қойди.

Русийиниң йәнә бир мәқсити хитайға қорал сетиш

2005- Йиллиқ русийә хитай бирлишип өткүзгән " тинчлиқ бурчи 2005" маневири җәрянида , гәрчә русийилик генераллар маневирниң очуқ-ашкара елип берилидиғанлиқини қайта-қайта тәкитлигән болсиму, русийидики әркин ахбарат васитиси независмая гезити " русийә билән хитай 3- дуня уруши үчүн мәшиқ қиливатиду" дәп әйиблигән вә русийә учун хитайға илғар һәрбий қораллирини сетиш имканийити һазирлайдиғанлиқини оттуриға қойған иди.

Әркин әпәнди русийиниң хитайға қорал сетишиниң бу қетимлиқ маневир җәрянида русийә йәтмәкчи болған йәнә бир мәқсәт икәнликини көрсәтти.

Бу йиллиқ маневир 8- айниң 9- күнидин 17 ‏- күнигичә давам етиду. Әслидә хитай бу қетимлиқ маневирға баридиған әскәрлирини қазақистан земинидин өткүзүшни пиланлиған болсиму , әмма қазақистан тәрәп хитайниң бу тәлипини рәт қилған иди. Мәлум болушичә, хитай әскәрлирини биваситә русийә земиниға йөткигән.

Һазирчә мәзкур маневир һәққидә башқа ғәрб дөләтлири түзүк инкас қайтурмиди. (Җүмә)